Metoda oglądowa

Metoda oparta na obserwacji, przeciwieństwo werbalizmu.

I. Przedmiot obserwacji

  1. Żywy język ucznia mówiony i pisany, język środowiska; tekst literacki; postacie rzeczywiste (żywi ludzie) i postacie literackie.
  2. Rzeczywistość pozaszkolna, np. wydarzenia społeczne, kulturalne i polityczne.
  3. Portrety, reprodukcje, ilustracje, fotografie, wykresy, schematy, tablice.
  4. Różne przedmioty, jak książki, dzieła sztuki, zabytki, pamiątki.
  5. Film, teatr, program telewizyjny, audycja radiowa.
  6. Wystawy, muzea.
  7. Wycieczki polonistyczne do miejsc związanych z życiem pisarza bądź twórcy kultury.

II. Funkcja dydaktyczna

Metoda oglądowa umożliwia uczniom szybsze i skuteczniejsze niż za pomocą słów poznanie rzeczy, zjawisk, procesów, osobowości własnej i cudzej; pozwala na samodzielne formułowanie uogólnień, a tym samym poszerzanie wiedzy i poznawanie rzeczywistości bez przyjmowania na wiarę gotowych i narzuconych myśli sformułowanych przez nauczyciela i podręcznik; ułatwia zrozumienie abstrakcyjnych i trudnych pojęć, jak np. rodzaje i gatunki literackie, metafora; kształci wrażliwość estetyczną ucznia przez pokaz dzieł sztuki, obserwację dzieła literackiego, teatralnego i filmowego, wysłuchanie dzieła muzycznego.

III. Rodzaje oglądowości

  1. Oglądowość ilustratywna. Polega na pokazywaniu uczniom przedmiotów, ilustracji itp.
  2. Oglądowość operatywna. Opiera się na działaniu uczniów, którzy sami ilustrują, wykonują przedmioty, tworzą teksty itp. Ten rodzaj oglądowości wiąże się z metodą łączenia teorii z praktyką. Jest oczywiście stokrotnie wartościowszy od oglądowości ilustratywnej.
  3. Oglądowość na lekcji języka polskiego ma szczególną postać. Nie ma bowiem w zasadzie lekcji, na której nie występowałaby obserwacja żywego języka ucznia bądź tekstu językowego – dla celów kształcenia językowego lub dzieła literackiego – dla celów kształcenia literackiego. Ćwiczenia w mówieniu zaś spełniają postulat oglądowości operatywnej, gdyż właśnie ich celem jest tworzenie tekstów.

IV. Metoda oglądowa a inne metody

Metoda oglądowa występuje przeważnie łącznie z innymi metodami. Łącznie z metodą podającą, kiedy np. podawaniu wiadomości o życiu pisarza towarzyszy pokaz jego portretów, fotografii miejsc, gdzie żył i tworzył, książek, które napisał; łącznie z metodą poszukującą, kiedy np. obserwacja nieinformatywnie sformułowanych "informacji" może być pomocna w wytworzeniu sytuacji problemowej i w sformułowaniu problemu: Jak formułować dobrą informację? (problem teoretyczny i praktyczny). Metoda oglądowa może zająć całą lekcję albo jej większą część, gdy obserwacja staje się podstawą samodzielnie przez uczniów zgromadzonych i uporządkowanych wiadomości bądź uogólnień, jak np. przy przygotowywaniu wystawy klasowej dotyczącej działalności, twórczości i życia pisarza, malarza, aktora bądź ukazującej różne wydawnictwa z zakresu poprawności językowej – słowniki, poradniki, czasopisma.

[...]

Źródło: Maria Nagajowa, ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995, wyd. II.