Metoda podająca

I. Funkcja dydaktyczna

Metoda ta, ekonomiczna czasowo, polega na przekazywaniu (podawaniu) przez nauczyciela gotowej wiedzy w celu przyswojenia jej przez uczniów i zapamiętania. Kształci zdolność rozumienia dłuższej wypowiedzi nadawcy i podążania za tokiem jego rozumowania, doskonali przez to myślenie produktywne; ćwiczy pamięć, rozwija umiejętność dłuższej koncentracji uwagi oraz ewentualnie notowania słuchanego bądź czytanego tekstu.

II. Warunki doboru

Metodę podającą dobiera się w zależności:

  1. od celu lekcji, tj. jeżeli na lekcji dominuje cel poznawczy;
  2. od właściwości opracowywanego materiału, tj. jeżeli materiał nauczania jest bardzo trudny i po raz pierwszy wprowadzany w danej klasie;
  3. od wieku uczniów, tj. w starszej klasie;
  4. od czasu określonego w rozkładzie zajęć, tj. jeżeli ma się zbyt mało czasu, żeby zastosować inne metody zbyt czasochłonne.

III. Formy metody podającej

  1. opis i opowiadanie;
  2. pogadanka podająca;
  3. praca z książką;
  4. wykład, referat;
  5. instruktaż.

A. Opis i opowiadanie – forma częściej stosowana w młodszych klasach.

  1. Funkcja dydaktyczna. Zaznajamianie uczniów z wyglądem i cechami wewnętrznymi postaci oraz z przebiegiem wydarzeń; opis może przedstawiać np. wygląd Anielki z noweli Prusa, lochów Zamku Ostrogskich, gdzie pływa złota kaczka, albo książki średniowiecznej; opowiadanie – np. okoliczności śmierci K. K. Baczyńskiego, treści legend, treści wątków fabularnych, może być uzupełnieniem treści utworu literackiego czytanego przez uczniów i opracowywanego w klasie tylko we fragmentach, np. Pana Tadeusza. Celem opisu i opowiadania jest nie tylko przekazanie informacji, ale także pobudzenie wyobraźni uczniów, ich poruszenie emocjonalne. Często opis zastępuje pokaz lub towarzyszy pokazowi. Sposób opowiadania i opisywania przez nauczyciela jest wzorem językowym do naśladowania przez uczniów, stąd jeżeli nauczyciel nie jest pewny swych umiejętności w tej dziedzinie, lepiej żeby zastosował inne formy bądź metody nauczania.
  2. Opowiadanie i opisywanie przez nauczyciela. Musi być żywe, swobodne, plastyczne, emocjonalne, wygłoszone z odpowiednią intonacją, tempem i siłą głosu i oczywiście poprawne językowo. Opis rzeczowy, zastępujący pokaz, zamiast żywości i emocjonalności odznacza się precyzją i zwięzłością.
  3. Opowiadanie i opisywanie przez ucznia. Opis i opowiadanie jako forma przekazywania informacji mogą być wygłoszone na lekcji przez wybranych uczniów, odpowiednio do tego przygotowanych. Np. na lekcji o temacie: Baśnie różnych regionów – cztery baśnie (np. góralską, kaszubską, śląską i warmińską) wygłoszą czterej uczniowie, tym samym zaznajamiając z ich treścią i cechami językowymi swoich kolegów – współuczniów.
  4. [...]

B. Pogadanka podająca – rozmowa, w której biorą udział nauczyciel i uczniowie; część wiedzy nowo wprowadzanej podaje nauczyciel, część zaś wiedzy stanowiącej jej składnik, ale już dawniej przyswojony, podają uczniowie zapytam przez nauczyciela lub samorzutnie się zgłaszający.

  1. Funkcja dydaktyczna. Aktywizuje uczniów: mobilizuje ich do większej uwagi, wciąga do wspólnej pracy, zmusza do wysiłku pamięć i myślenie; wymaga jednak więcej czasu niż pozostałe formy podające.
  2. [...]

C. Praca z książką – przyswajanie przez ucznia wiedzy zawartej w podręczniku szkolnym, książce pomocniczej (np. popularnonaukowej, encyklopedii, słowniku) bądź czasopiśmie. Słowo drukowane pełni w tym wypadku tę samą funkcję, co słowo mówione nauczyciela – przekazuje gotową wiedzę. Oprócz jednak przyswajania i zapamiętywania wiedzy uczeń pracuje samodzielnie, może więc dostosować tempo czytania do własnych możliwości przyswajania materiału, kształci umiejętność i nawyk posługiwania się tym źródłem wiedzy, jakim jest słowo drukowane. [...]

D. Wykład

  1. Funkcja dydaktyczna – przekazywanie przez nauczyciela uczniom wiedzy naukowej objętej programem nauczania, np. wiedzy o neologizmach i ich rodzajach, o życiu i działalności Żeromskiego, o budowie Pana Tadeusza. Zaletą wykładu jest ekonomia czasu, bo duża porcja wiedzy może być przekazana w stosunkowo krótkim czasie, rzetelność wiedzy, którą się przekazuje uczniowi w sposób uporządkowany, po uprzednim przygotowaniu i sprawdzeniu danych, co nie dopuszcza do powstania błędnych wyobrażeń. Wykład może wystąpić w szkole podstawowej, ale rzadko i raczej w dwóch najstarszych klasach; powinien trwać najwyżej 10 minut, a to ze względu na cechy psychofizyczne uczniów, tj. słabo wyrobioną jeszcze umiejętność koncentracji uwagi przez dłuższy czas, ograniczoną możliwość pamięciowego przyswajania większej partii nowej wiedzy i niezbyt dużą aktywność myślową (myślenie polega tu na rozumieniu, podążaniu za myśleniem nauczyciela) i zupełną bierność fizyczną (uczeń musi siedzieć nieruchomo i pilnie słuchać nauczyciela). Stopniowe wdrażanie do odbioru wykładu i robienia notatek jest pożyteczne i przygotowuje do pracy w szkole średniej.
  2. Cechy wykładu. Wiadomości przekazywane uczniom powinny być:
    1. pewne, uporządkowane, przekazane w sposób rzeczowy, zwięzły, spokojny, jasny i przystępny;
    2. wygłoszone poprawnie pod względem języka i dykcji, w pozycji stojącej przed klasą;
    3. ilustrowane dobrze dobranym materiałem językowym bądź literackim, pomocami naukowymi, takimi jak tablice, portrety, reprodukcje, fotografie, modele.
  3. Zamiast wykładu. Funkcję wykładu pełni również odpowiednio dobrany fragment tekstu naukowego bądź popularnonaukowego, odczytany przez nauczyciela bądź wskazanego, dobrze czytającego ucznia. Odpowiednikiem wykładu może być referat albo sprawozdanie wygłoszone na lekcji przez ucznia, który je przygotował przy pomocy nauczyciela i na jego polecenie.
  4. [...]

E. Instruktaż – udzielanie instrukcji, czyli dokładne pouczanie, wyjaśnianie, wskazówki, co i jak mają uczniowie wykonać. Dotyczy pisania wypracowań, ćwiczeń różnego rodzaju, sposobu zbierania materiału na lekcję, pracy z książką, zachowania się w czytelni bądź w teatrze itp. Jest więc swego rodzaju wykładem.

[...]

Źródło: Maria Nagajowa, ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995, wyd. II.