Czego dowiesz się sam, tego się nauczysz!
Ostatnie zmiany

Czasownik – aspekt

Czasowniki niedokonane (ndk) oznaczają trwanie procesu lub jego powtarzalność, np.: piszę, pisuję; skaczę, podskakuję.

Czasowniki niedokonane tworzą czas przyszły złożony, nie mają czasu przyszłego prostego, np.: Będę pisał a. pisać. Będziesz skakał a. skakać (p. czasy).

Czasowniki niedokonane tworzą imiesłów współczesny (przysłówkowy i przymiotnikowy), nie mają natomiast imiesłowu uprzedniego i przeszłego przymiotnikowego, np.: czytający, czytając, piszący, pisząc (ale nie: czytawszy, pisawszy).

Czasowniki dokonane (dk) oznaczają zwykle jakiś proces już ukończony, wynik jakiegoś procesu lub uwydatniają fazę początkową procesu, np. Odsiedział karę, skonstruował przyrząd, pojechał do miasta.

Różnią się od czasowników niedokonanych budową słowotwórczą, np. ndk czytać – dk przeczytać, doczytać, wyczytać; często rządzą innym przypadkiem niż odpowiadające im czasowniki niedokonane, np.: poniewierać kogo a. kim (ale tylko: sponiewierać kogo). Nienawidzić bałaganu (ale: znienawidzić bałagan).

Formy czasowników dokonanych odpowiadające budową czasowi teraźniejszemu mają znaczenie czasu przyszłego (jest to tzw. czas przyszły prosty), np.: zaniesie, pójdzie, zrobi.

Uwaga. Czasowniki: potrafić, zdołać, kazać używane w znaczeniu dk i ndk mają formy czasownika dokonanego (nie należy więc mówić: potrafiący, ani: będziecie potrafili, będzie kazał).

Czasowniki dokonane mają imiesłów uprzedni (np. przeczytawszy, zrobiwszy), nie tworzą natomiast imiesłowów współczesnych przymiotnikowych ani przysłówkowych.

Źródło: Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1998, wyd. XVIII.

Opublikowano 14.03.2012 r.

SHI
Ostatnie zmiany