Postawy ludzi w sytuacji zagrożenia przedstawione w "Dżumie" Alberta Camus
Motto: "Najdogodniej można poznać miasto starając się dociec, jak się w nim pracuje, jak kocha i jak umiera."
Cele: po zajęciach uczeń powinien:
| Wiedzieć (zapamiętać i znać) | Umieć |
| Nazwiska bohaterów powieści. Cytaty przywołane i interpretowane na lekcji. Przebieg epidemii w Oranie. Historię życia Jeana Tarrou. |
Scharakteryzować główne postacie powieści. Opisać wyznaczniki sytuacji ekstremalnej zobrazowanej w powieści. Określić wartości, którymi kierują się w swoim postępowaniu bohaterowie powieści. Przedstawić kondycję człowieka zobrazowaną w powieści. Zinterpretować przywołane na lekcji cytaty w kontekście utworu. |
| Rozumieć | |
| Pojęcie sytuacji ekstremalnej (sytuacji zagrożenia) i jej wpływu na człowieka. Postawy społeczeństwa Oranu, ich zmiany (również przyczyny tych zmian). Postawy reprezentowane przez główne postacie. Pojęcia – wartości: praca, miłość, śmierć – w kontekście powieści. |
- Cel wychowawczy: uzmysłowić znaczenie wyborów etycznych determinujących postawy życiowe.
- Metody: pogadanka heurystyczna, dyskusja.
- Formy pracy: praca grupowa.
- Materiały, pomoce naukowe: tekst "Dżumy" oraz fr. "Mitu Syzyfa" A. Camus, "Wprowadzenie do filozofii egzystencjalnej" – materiał przygotowany przez nauczyciela.
- Czas zajęć: dwie jednostki lekcyjne.
Przygotowanie do lekcji
Uczniowie samodzielnie czytają w domu fr. "Mitu Syzyfa" oraz "Wprowadzenie do filozofii egzystencjalnej". Materiał ten jest omawiany na lekcji poprzedzającej analizę i interpretację "Dżumy".
Przebieg lekcji
- Zarysowanie problematyki lekcji – przywołanie i przedyskutowanie motta lekcji.
- Charakterystyka mieszkańców Oranu:
- Jak pracują, jak kochają, jak umierają mieszkańcy Oranu?
Wnioski: mieszczańskie, "naturalne" życie według przyzwyczajeń, uporządkowane i monotonne, pozbawione głębszej świadomości. - Jak zareagowali mieszkańcy Oranu na pojawienie się choroby?
Wnioski: niechęć władz miasta do uznania epidemii; strach, odosobnienie i osamotnienie jako okazja do głębszej refleksji nad dotychczasowym życiem i wartościami, które je wypełniały; powszechne doświadczenie śmierci; rozprzężenie moralne dowodzące kruchości "naturalnego" porządku życia; doświadczenie absurdalności ludzkiej egzystencji. - Interpretacja komentarza narratora: "Dżuma zniosła sądy wartościujące."
- Jak pracują, jak kochają, jak umierają mieszkańcy Oranu?
- Charakterystyka wyróżnionych w narracji postaw wobec dżumy: podział uczniów na grupy, które przygotowują charakterystykę bohaterów powieści:
Polecenia i pytania dla wszystkich uczniów:
Kim jest charakteryzowana postać; jaką pełni funkcję w orańskiej społeczności? Na podstawie postępowania bohaterów oraz prowadzonych przez nich rozmów określ motywy, które kierują ich zachowaniem. Jakie wartości realizują przywołane postacie? Jaką postawę i dlaczego przyjmują wobec dżumy i śmierci?Polecenia i pytania dla poszczególnych grup:
- Doktor Rieux: Zwróć uwagę na słowa Rieux: "Oto pewność: w codziennej pracy". Czy doktor Rieux oczekuje nagrody i uznania za swą pracę?
- Tarrou: Zbadaj życiorys bohatera. Przedstaw filozofię życiową Tarrou.
- Rambert: Na czym polega zmiana, która zaszła w Rambercie? Uwzględnij zarówno jej przyczyny, jak i skutki. Jak rozumiesz pasję Ramberta?
- Ojciec Paneloux: Które wydarzenie i dlaczego zachwiało przekonaniami ojca Paneloux? Przeanalizuj rozmowę Dr Rieux z ojcem Paneloux, która miała miejsce po śmierci synka pana Othona.
- Grand: Dlaczego narrator proponuje uznać Granda za bohatera? Jak odpowiesz na pytanie-problem postawiony przez narratora: "[...] co znaczył Grand wśród Dżumy?" Zinterpretuj słowa bohatera wypowiedziane do dr Rieux, który dziękuje Grandowi za przyłączenie się do formacji sanitarnych: "To nie jest najtrudniejsze. Mamy dżumę, trzeba się bronić, to jasne. Ach, gdyby wszystko było takie proste!" Jak rozumiesz "bohaterstwo" Granda?
- Cottard: Oceń stosunek bohatera do dżumy, czym jest on umotywowany? Zinterpretuj słowa bohatera: "Są nieszczęśliwi, ponieważ nie zgadzają się na swój los." Zinterpretuj opinię Tarrou wyrażoną nt. Cottarda: "Jedną tylko prawdziwą zbrodnię popełnił: zgodził się w swym sercu na to, co zabija dzieci i dorosłych." Resztę rozumiem, ale to muszę mu wybaczyć."
- Przedstawiciele grup prezentują sylwetki charakteryzowanych postaci. Po prezentacji postaci wszyscy uczniowie dokonują w dyskusji oceny jej postępowania i samodzielnie wypełniają tabelkę:
Bohater Realizowane wartości
Postawy wobec dżumy
(przykładowe wpisy)Moja ocena
(przykładowy wpis)Rieux praca Postawa realizowana przez dr Rieux pozwala na zachowanie człowieczeństwa w sytuacjach zagrożenia. Tarrou walka ze śmiercią Rambert pasja i miłość Paneloux walka z absurdem Grand bohater dnia codziennego Cottard zgoda na śmierć - Dyskusja podsumowująca zmierzająca do określenia wyznaczników kondycji ludzkiej przedstawionej w "Dżumie". Wprowadzenie pojęcia "heroizm etyczny" w kontekście postaw wybranych bohaterów.
- Uczniowie kończą w zeszytach zdanie: Wyznacznikami i wartościami określającymi ludzkie życie w "Dżumie" są...
Praca domowa
Przemyśl problemy zawarte w podanych pytaniach i sporządź w zeszycie notatki:
- Które z problemów poruszanych przez filozofię egzystencjalną i w jaki sposób prezentuje "Dżuma"?
- W postępowaniu których bohaterów powieści widzisz podobieństwo do postaci Syzyfa zreinterpretowanej przez A. Camus?
- Wybierz z narracji kilka fragmentów o charakterze sentencji. Zastanów się nad ich znaczeniem – wnioski zanotuj w zeszycie.
Opracowanie: R. Bednarz.