XLV. Zygmunt Krasińki Nie-Boska Komedia – człowiek w żywiole historii

  • Myśl historiozoficzna Krasińskiego (rozmowy, relacje, lektury: ich odbicie w dramacie) – poeta i katolicyzm: ślepy konserwatyzm czy obrona żywej tradycji? – filozofia historii w XIX w. (np. Hegel, Cieszkowski) – Nie-Boska... a dziewiętnastowieczny progresywizm – aluzja tytułowa – waga problematyki dramatu;
  • Strefa przedstawień:
  • Obraz rodziny Męża – napięcia i klęski, przyczyny i konteksty katastrofy (marzenie i świat ducha – fakt czy imaginacja?) – aktywność i bierność (hamletyzm?) – poezja i poeta – "realizm etyczny" – mgławicowość idei romantycznych i ich krytyka – dyskusja z idealistyczną koncepcją świata i życia – moc słowa;
  • Rewolucja jako obraz i jako problem – walka o sprawiedliwość a żądza zemsty – prawo dynamiki dziejowej i prawa jednostki (racje obozu "starego" a racje rewolucjonistów) – degeneracja grup społecznych – proroctwo i realizm – publicystyczna aktualność czy pozaczasowe znaczenie?
  • Zamknięcie dramatu – obraz – symbolika: jednoczesność czy wielość sensów – fantazja czy... realizm myślenia?
  • Konstrukcja dramatu: elementy romantyczne i klasyczne: Nie-Boska... jako utwór romantyczny – przełamanie konwencji dramatu klasycystycznego – polifonia konstrukcji (różnorodność elementów oddziaływania, wielorodzajowość); Nie-Boska... a np. "Dziady" A. Mickiewicza – harminijna budowa całości – ład i klarowność, bezemocjonalność czy uczucie? sposób ujawniania emocji, język;
  • Szkicowość, oszczędność rysunku i precyzyjne wykończenie każdego drobiazgu; – lakoniczność środków wyrazu i retoryczna posągowość stylu.
  • Nie-Boska... i możliwości sceniczne: typ wyobraźni; siła teatralnej ekspresji.

Źródła:

  • Z. Krasiński, Irydion, oprac. W. Kubacki, Wrocław 1967, BN, s. I, nr 42.
  • Z. Krasiński, Nie-Boska komedia, oprac. i wstępem poprzedził S. Treugutt, Warszawa 1974, Biblioteka Szkolna.
  • Z. Krasiński, Nie-Boska komedia, wstęp M. Janion, oprac. tekstu i przypisy oprac. M. Grabowska, Wrocław 1975, BN, s. I, nr 24.

Opracowania:

  • A. Fabianowski, Myśl polityczna Zygmunta Krasińskiego, Ciechanów 1991.
  • K. Górski, posłowie do: Nie-Boska komedia, Wrocław 1967 (wydanie fotooffsetowe pierwodruku).
  • P. Hertz, Noty i uwagi w t. 3 Dzieł literackich Z. Krasińskiego, Warszawa 1973.
  • M. Janion, Katastrofa i religia. (O "Nie-Boskiej komedii"), w: Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Lublin 1991.
  • M. Janion, Krasiński a Hegel, "Studia Filozoficzne" 1965, nr 3/42 (również w: Romantyzm. Studia o ideach i stylu, Warszawa 1969).
  • M. Janion, Nie-Boska komedia. Bóg i świat historyczny, w: Literatura, komparatystyka, folklor, Warszawa 1968 (również w: Romantyzm. Studia o ideach...).
  • M. Janion, Trzy dramaty o rewolucji (Krasiński, Witkiewicz, Gombrowicz), w: Projekt krytyki fantazmatycznej, Warszawa 1991.
  • M. Janion, Zygmunt Krasiński – Debiut i dojrzałość, Warszawa 1962.
  • J. Kleiner, Zygmunt Krasiński. Dzieje myśli, Lwów 1912, t. I-II.
  • A. Kowalczykowa, Poglądy filozoficzne Zygmunta Krasińskiego, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. I, Warszawa 1973.
  • Krasiński żywy. Księga zbiorowa wydana staraniem Związku Pisarzy Polskich na obczyźnie, Londyn 1959.
  • W. Lednicki, Nie-Boska komedia (W poszukiwaniu syntezy), w: Literatura, komparatystyka, folklor, Warszawa 1968.
  • Z. Libera, Zygmunt Krasiński, Warszawa 1968.
  • S. Makowski, "Nie-Boska komedia" Zygmunta Krasińskiego, Warszawa 1971, Biblioteka Analiz Literackich.
  • M. Masłowski, Dzieje bohatera. Teatralne wizje "Dziadów", "Kordiana" i "Nie- –Boskiej komedii" do II wojny światowej, Wrocław 1978.
  • A. Mickiewicz, Literatura słowiańska, przełożył L. Płoszewski, w wyd. A. Mickiewicz Dzieła, t. XI, Warszawa 1955, wykłady VIII, IX, X, XI, XVI.
  • T. Pini, Krasiński. Życie i twórczość, Poznań 1928.
  • J. Skuczyński, Odmiany form dramatycznych w okresie romantyzmu. Słowacki – Mickiewicz – Krasiński, Toruń 1993.
  • S. Skwarczyńska, Leona Schillera trzy opracowania teatralne "Nie-Boskiej komedii" w dziejach jej inscenizacji w Polsce, Warszawa 1959.
  • S. Skwarczyńska, U źródeł nowatorskiego tematu "Nie-Boskiej komedii", w: Zygmunt Krasiński. W stulecie śmierci, Warszawa 1960.
  • Z. Sudolski, Korespondencja Zygmunta Krasińskiego. Studium monograficzne, Warszawa 1968.
  • A. Waśko, Zygmunt Krasiński. Oblicza poety, Kraków 2001.
  • Cz. Zgorzelski, Nad "Nie-Boską komedią", w: tenże, Od Oświecenia ku Romantyzmowi i współczesności, Kraków 1978 (prwdr. "Tygodnik Powszechny" 1959, nr 9, s. 5).

Inne źródła:

  • Z. Krasiński, Listy do Delfiny Potockiej, oprac. i wstęp Z. Sudolski, Warszawa 1975.
  • Z. Krasiński, Listy do Jerzego Lubomirskiego, oprac. i wstęp Z. Sudolski, Warszawa 1965.
  • Z. Krasiński, Listy do ojca, oprac. i wstęp S. Pigoń, Warszawa 1963.