XXXIII. Prelekcje paryskie "summą" romantyzmu

I. Czas, miejsce i okoliczności wygłaszania prelekcji paryskich.

  • Powołanie Mickiewicza na katedrę literatury słowiańskiej w Collęge de France. Jakim typem uczelni jest Collęge de France?
  • Jakie zmiany w sytuacji politycznej oraz w sposobie rozumienia kultury sprawiły, że w Paryżu, centrum ówczesnego życia intelektualnego i artystycznego, pojawiła się potrzeba informacji o "Słowianach"?
  • Jakie oczekiwania wzbudziło pośród polskiej emigracji powołanie Mickiewicza na katedrę w Collęge?
  • Kto słuchał jego wykładów, czy była to publiczność jednorodna?

II. Prelekcje paryskie refleksją dojrzałego romantyka nad genezą romantyzmu i jego rolą w kulturze. Wątek ukrytej i pośredniej refleksji Mickiewicza nad własną twórczością. Śledzenie własnych związków z tradycją, interpretacja zawartego we własnych dziełach programu.

  • W prelekcjach paryskich Mickiewicz mówi, że Byron "oddał z wielką wiernością" wszystko, co "wypełniało dusze młodzieńców naszego pokolenia". Jakie własne utwory, jakich bohaterów mógł mieć Mickiewicz na myśli w świetle tego, co mówił o Byronie w wykładzie III (kurs 3, tom XI Dzieł, Wydanie Jubileuszowe) i wykładzie XXX (kurs 2, tom X Dzieł)?
  • W wykładzie V kursu 3 (tom XI Dzieł) znajduje się krótki "sąd" Mickiewicza o walce klasyków z romantykami". Porównaj ten sąd ze stanowiskiem zajmowanym przez współczesną historię literatury.
  • Historycy literatury wiążą z Dziadami następujące prelekcje: trzy wykłady poświęcone dramatowi Stefana Garczyńskiego Wacława dzieje (wykład XXX, XXXI, XXXII, kurs 3, tom X Dzieł) oraz wykład XVI o dramacie słowiańskim (kurs 4, tom XI Dzieł). Dlaczego można sądzić, że Mickiewicz miał w pamięci własne dzieło, choć o nim nie mówił? Czy na podstawie tych wykładów można określić, jakie są wspólne cechy dramatów romantycznych, a jakie charakterystyczne tylko dla Dziadów Mickiewicza?
  • Jakie było znaczenie wykładu o dramacie słowiańskim w dziejach polskiego teatru?
  • Na początku kursu 2 (wykład II i III, tom X Dzieł) są dwa wykłady o Pamiętnikach Paska. Porównaj zawartą tam charakterystykę szlachty sarmackiej z bohaterami Pana Tadeusza, szlachtą z Soplicowa i Dobrzyna.

III. Mickiewicz – trybun sprawy narodowej

  • Jak rozumiał Mickiewicz swą rolę jako wykładowcy w Collęge?
  • Dlaczego Mickiewicz przemienia katedrę uniwersytecką w trybunę polityczną?
  • Jak sprawa niepodległości Polski wiąże się w prelekcjach z przekonaniem o koniecznej i nadchodzącej przemianie świata i człowieka? (wykład I, kurs pierwszy, tom VIII Dzieł, Wydanie Jubileuszowe).

IV. Mesjanistyczna historiozofia i rola literatury.

  • Co znaczy termin "historiozofia"?
  • Co znaczy termin "mesjanizm"?
  • Jak romantyczne założenie, że literatura jest rozpoznaniem się narodu w swym jestestwie, prowadzi do tez Mickiewicza, że narody mają różne misje do spełnienia w dziejach?
  • Jak można by scharakteryzować zarysowane w prelekcjach dwie sprzeczne tradycje rozwijające się w narodach słowiańskich: polską i rosyjską? Dlaczego Zachód, zdaniem Mickiewicza, powinien zrozumieć długotrwałą walkę Polski, rozwijającej w swych dziejach zasady wolności i demokratyzmu, z Rosją, rozwijającą zasady despotyzmu?

Bibliografia:

  • K. Górski, Bohater romantyczny; M. Joczowa, Literatura Północy i Literatura Południa; S. Pieróg, Mesjanizm; S. Treugutt, Bajronizm – hasła w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
  • Z. Stefanowska, Legenda słowiańska w prelekcjach paryskich, w: Próba zdrowego rozumu, Warszawa 1976.
  • Z. Stefanowska, Mickiewicz o "Wacława dziejach" Garczyńskiego, w: Próba zdrowego rozumu...
  • J. Timoszewicz, Dziady w inscenizacji Leona Schillera, Warszawa 1970.
  • A. Walicki, hasło: Literatura słowiańska, w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. I, Warszawa 1984.
  • W. Weintraub, Poeta i prorok. Rzecz o profetyzmie Mickiewicza, Warszawa 1982.