XXXII. Pan Tadeusz – szlachecka epopeja?

I. Okoliczności powstania Pana Tadeusza. Mickiewicz wśród emigrantów a treść utworu. Kształtowanie się pomysłów i praca nad tekstem.

II. Historia i epos.

  • Romantyczne pojmowanie historii w Panu Tadeuszu.
  • Wydarzenia historyczne w świecie Soplicowa – teraźniejsze i wspominane. Legenda napoleońska.
  • W jaki sposób Mickiewiczowska "historia szlachecka" korzysta z tradycji epopei i poematu heroikomicznego?
  • Romantyczne marzenie o epopei. Czy Mickiewicz je spełnił?
  • Kult Pana Tadeusza jako epopei narodowej. Ale czy była to epopeja? Podaj różne możliwości rozumienia tego określenia.

III. Świat szlachecki.

  • Gawęda i gawędowość w Panu Tadeuszu a formy wypowiedzi w kulturze szlacheckiej. Sarmatyzm.
  • Kim są i jacy są bohaterowie poematu? Czym się zajmują? Rozmaitość i wyrazistość wizerunków: magnaci, ziemianie, szlachta, zaścianek; Żyd, Rosjanie, Polacy; chłopi. Różne pokolenia: starzy i młodzi.
  • Jak rozmawiają bohaterowie Pana Tadeusza? Język i sposób budowania dialogów. Wiersz dialogów i jego funkcja w indywidualizowaniu wypowiedzi bohaterów.
  • Dwór szlachecki – jego architektura, urządzenie, pamiątki. Dom jako miejsce przekazywania tradycji. Wskaż późniejsze utwory literackie, w których dom pełni tę samą funkcję.
  • Na czym opierają się prawa tej społeczności i kto ich pilnuje? "Dawne" i "nowe" w Soplicowie.
  • Szlachta w poemacie a wiersz Mickiewicza Popas w Upicie.
  • Norwidowskie odczytanie Pana Tadeusza.

IV. Historia narodowa w Panu Tadeuszu.

  • Mickiewiczowskie pojęcie narodu w Panu Tadeuszu. Porównaj je z rozumieniem narodu w Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego.
  • Postać Jacka Soplicy – księdza Robaka a inni bohaterowie Mickiewicza. Porównaj ten wzór bohatera narodowego ze wzorem Polaka-Pielgrzyma przedstawionym w Księgach.
  • Jankiel i jego miejsce w społeczności Pana Tadeusza. Koncert Jankiela a Mickiewiczowski program integrowania narodu. Rola tego koncertu w kompozycji poematu.

V. Humor "historii szlacheckiej".

  • Komizm w poemacie Mickiewicza.
  • Cechy budowy akcji, postaci i ich języka, oraz rodzaj wiersza, łączące Pana Tadeusza z gatunkami komicznymi. Jakimi?
  • Świat przedstawiony w Panu Tadeuszu a bohaterowie Aleksandra Fredry.

VI. Pan Tadeusz i wzór życia polskiego.

  • W jakiej mierze obraz życia w Soplicowie (zwyczajów, postaw, stosunków między ludźmi) był romantycznym mitem przeszłości, w jakiej zaś próbą stworzenia "polskiej utopii", idealnego wzorca narodowego – także na przyszłość?
  • Zinterpretuj z tego punktu widzenia sens "Epilogu" Pana Tadeusza.

Bibliografia:

  • K. Bartoszyński, Gawęda prozą; A. Nawarecki, Sarmatyzm; M. Piechota, Epopeja; J. Prokop, Dom rodzinny – hasła w: Słownik literatury polskiej XIX wieku red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
  • M. Inglot, Norwidowska lektura "Pana Tadeusza", "Pamiętnik Literacki" 1984, z. 1.
  • Z. Kopczyńska, L. Pszczołowska, O wierszu romantycznym, Warszawa 1963 (fragmenty dotyczące Pana Tadeusza).
  • J. Michalski, Osiemnastowieczne realia "Pana Tadeusza", w: Dzieło literackie jako źródło historyczne, red. Z. Stefanowska i J. Sławiński, Warszawa 1978.
  • A. Opacka, Ślady oralności w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza, Katowice 1997.
  • I. Opacki, Romantyczna. Epopeja. Narodowa. Z Epilogiem?, w: "W środku niebokręga". Poezja romantycznych przełomów, Katowice 1995.
  • "Pan Tadeusz" i jego dziedzictwo. Poemat, red. B. Dopart i F. Ziejka, Kraków 1999.
  • S. Pigoń, "Pan Tadeusz". Wzrost, wielkość i sława, Warszawa 1934; Wstęp do: A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, Wrocław 1971 (lub wyd. nast.).
  • Z. Stefanowska, "Pan Tadeusz", hasło w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. II, Warszawa 1984.
  • Z. Stefanowska, Pochwała dawnych czasów w "Panu Tadeuszu", "Rocznik" XX (1985) Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, Warszawa – Łódź 1986.
  • Z. Szmydtowa, Czynniki gawędowe w poezji Mickiewicza, w: Rousseau – Mickiewicz i inne studia, Warszawa 1961.
  • A. Witkowska, "Pan Tadeusz" emigracją naznaczony, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych, red. E. Kiślak i M. Gumkowski, Warszawa 1996; taż, Sławianie, my lubim sielanki, Warszawa 1972.
  • K. Wyka, "Pan Tadeusz". Studia o poemacie, Warszawa 1963.
  • B. Zakrzewski, Hajże na Soplicę!, Wrocław 1990.
  • M. Żmigrodzka, Historia romantyczna i epika, w: Problemy polskiego romantyzmu, Seria 1, red. M. Żmigrodzka i Z. Lewinówna, Wrocław 1971.
  • T. Żeleński-Boy, Robak cywilny i wojskowy, w: tenże, Brązownicy i inne szkice o Mickiewiczu, Warszawa 1956.