XXXI. "Jak pachnie na litwie Mickiewicza"? Obraz domu i ojczyzny w Panu Tadeuszu

I. Wyobraźnia materialna Mickiewicza.

  • Zapachy, smaki, kolory, dźwięki w Panu Tadeuszu.
  • Mickiewiczowskie "malowanie słowem". Tradycja horacjańska.
  • Magia poetycka: opis realnego świata czy kreacja?
  • Kształty wyobraźni Mickiewicza a tradycja literacka. Jakie cechy (gatunkowe, stylistyczne, wersyfikacyjne) łączą Pana Tadeusza z tradycjami epopei, powieści poetyckiej i historycznej oraz poematu opisowego? baśni? powieści sentymentalnej?
  • "Widzę i opisuję, bo tęsknię". Liryczność poematu. Inwokacja w Panu Tadeuszu a jej tradycyjna funkcja w eposie.

II. Zapach domu, zapach ojczyzny.

  • Konkretność świata Soplicowa (zmysłowość, materialność, szczegółowość opisów) jako wyraz poetyckiego wysiłku zatrzymania "utraconego czasu" oraz zanikających kształtów życia. Poetycka "inwentaryzacja świata".
  • Dom i gospodarstwo w Panu Tadeuszu – jak wyglądają? Jaką rolę pełnią w utworze?
  • Pochwała wsi: idylla życia ziemiańskiego.
  • "Lipa czarnolaska": rozmaite funkcje przywoływania poezji Jana Kochanowskiego w poemacie a sądy Mickiewicza w prelekcjach paryskich ("Literatura słowiańska", kurs pierwszy, wykład 34, 35).
  • Idylliczność "kraju utraconego" i mit dzieciństwa a "Epilog" Pana Tadeusza. Elegijny charakter "Epilogu".
  • Zapachy Kwiatów polskich: dialog Juliana Tuwima z poematem Mickiewicza.
  • Pan Tadeusz jako literacki wzór utworu emigranta o litewskiej ojczyźnie (np. dla Czesława Miłosza) i utworu o dzieciństwie (np. dla Tadeusza Konwickiego).

III. Zmysłowość i poemat metafizyczny.

  • Pan Tadeusz jako utwór o harmonii życia w zgodzie z naturą. Związki pomiędzy przyrodą, światem zwierzęcym i ludźmi.
  • Jakie środki stylistyczne służą podkreśleniu ścisłych więzów pomiędzy naturą i ludźmi, ich metafizycznej jedności?
  • Porównaj naturę w Panu Tadeuszu z jej obrazem w Balladach i romansach.
  • Świat poematu a romantyczne pojęcie piękna i idea "syntezy sztuk".
  • Rola muzyki – najwyżej stojącej w romantycznej hierarchii sztuk – i sposoby jej pojawiania się w Panu Tadeuszu.
  • Jakie estetyczne jakości wniosła do poematu postać Zosi?

IV. Artyści wobec Mickiewiczowskiego poematu.

  • Co Juliusz Słowacki sądził o Panu Tadeuszu i jak go kontynuował?
  • Myśli poetów o utworze Mickiewicza (np. Juliana Przybosia, Czesława Miłosza, Jarosława Marka Rymkiewicza).
  • Wymień najciekawszych Twoim zdaniem ilustratorów Pana Tadeusza. Omów ilustracje jednego z nich.

Bibliografia:

  • J. Bachórz, Jak pachnie na Litwie Mickiewicza? w: Mickiewicz. W 190-lecie urodzin, red. H. Krukowska, Białystok 1995.
  • A. Bajdor i H. Natuniewicz, "Pan Tadeusz" w ilustracjach, Gdańsk 1984.
  • E. Graczyk, Szczęście "Pana Tadeusza", w: Balsam i trucizna. 13 tekstów o Mickiewiczu, red. E. Graczyk i Z. Majchrowski, Gdańsk 1993, lub w: E. Graczyk, O Gombrowiczu, Kunderze, Grassie i innych ważnych sprawach. Eseje, Gdańsk 1994.
  • Mickiewicz, czyli wszystko. Z Jarosławem Markiem Rymkiewiczem rozmawia Adam Poprawa, Warszawa 1994 (rozdz. Gminna opowiastka lub hermeneutyka własnego istnienia).
  • Cz. Miłosz, Ziemia Ulro, Dolina Issy (dowolne wydania).
  • "Pan Tadeusz" i jego dziedzictwo. Poemat, red. B. Dopart i F. Ziejka, Kraków 1999.
  • S. Pigoń, Czy Mickiewicz widział "wygięty promień słońca"?, w: Miłe życia drobiazgi, Warszawa 1964; Wstęp do: A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, Wrocław 1971 (lub wyd. następne).
  • A. Paluchowski, Uwagi o obrazowaniu w "Panu Tadeuszu", "Pamiętnik Literacki" 1959, z. 2, s. 486.
  • J. Przyboś, Czytając Mickiewicza, Warszawa 1965.
  • Z. Stefanowska, "Pan Tadeusz" – hasło w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. II, Warszawa 1985.
  • S. Witkiewicz, Mickiewicz jako kolorysta, Warszawa 1947 (lub inne wyd.).
  • A. Witkowska, Mickiewicz. Słowo i czyn, Warszawa 1975 (lub wyd. nast.), rozdz. IV/4.
  • K. Wyka, "Pan Tadeusz". Studia o poemacie, Warszawa 1963.
  • Cz. Zgorzelski, W strefie liryczności "Pana Tadeusza", w: Zarysy i szkice literackie, Warszawa 1988.