XXVI. Powieść poetycka i maska

I. Powieść poetycka – romantyczny gatunek literacki.

  • Jakich autorów uważa się za twórców tego gatunku? Kto jeszcze, obok Mickiewicza, pisał w Polsce powieści poetyckie?
  • Jakie cechy gatunkowe powieści poetyckiej sprawiły, że stała się ona formą szczególnie dobrze ujmującą romantyczne widzenie świata? Które z nich łączą powieść poetycką z innymi gatunkami, np. balladą czy z dramatem romantycznym?
  • Powieść poetycka łączy elementy epickie i liryczne. Jakie znaczenie ma to połączenie w Konradzie Wallenrodzie?

II. Konrad Wallenrod jako "powieść maski".

  • Podwójność poematu: sensacyjna opowieść o Wallenrodzie i jej sens ukryty, czyli jak Mickiewicz wykorzystał tajemniczość powieści poetyckiej.
  • Jaki był związek pomiędzy okolicznościami powstania i druku utworu a zamaskowaniem jego współczesnego sensu?
  • Jaką rolę odegrać miała Mickiewiczowska Przemowa?
  • Czy tajne porozumienie pomiędzy autorem i czytelnikiem można traktować w tym wypadku jako zastosowanie "języka ezopowego"?

III. Historyzm maski.

  • Maska historyczna poematu a romantyczne pojmowanie historii oraz związków pomiędzy przeszłością i teraźniejszością. Konrad Wallenrod jako przykład romantycznego historyzmu.
  • Dlaczego poszukując kostiumu historycznego dla swego utworu wybrał Mickiewicz czasy średniowieczne?
  • Autentyzm historyczny (postaci, wydarzeń, kolorytu epoki) w poemacie i autorskie kreacje Mickiewicza.
  • Jakie inne utwory Mickiewicza inspirowane były "poezją dziejów"?

IV. Człowiek "zamaskowany".

  • Na czym polegało rozdwojenie osobowości Wallenroda i jakie były tego rozdwojenia konsekwencje dla jego życia, dla jego poczucia własnej tożsamości?
  • Wolność osobista i wolność narodu – jak Mickiewicz przedstawia związki pomiędzy nimi?
  • Konrad Wallenrod a inni bohaterowie Mickiewicza pojawiający się w przebraniu: Aldona, Jacek Soplica, kobiety przebrane za mężczyzn: Grażyna, Emilia Plater. Co łączy te rozmaite sposoby maskowania tożsamości? Dlaczego człowiek romantyczny często pojawia się w masce?

V. Maska i zdrada.

  • Konsekwencje moralne rozdwojenia osobowości – Halban i Aldona jako dwie "strony" sumienia bohatera.
  • Tragizm postaci Wallenroda.
  • Problem "dwóch sumień" w świadomości Polaków doby rozbiorów.
  • Konflikty etyczne "życia w masce" a doświadczenia pierwszych polskich spiskowców i pokolenia dekabrystów. Czy poemat Mickiewicza dawał wskazówki, które pozwoliłyby rozstrzygnąć dylemat moralny zdrady? Jak odczytali ten utwór jego pierwsi czytelnicy?
  • Porównaj historię Wallenrod z opisem życia Polaka przedstawionym przez Mickiewicza w wierszu Do matki Polki.
  • Jakie znaczenie nadawała poezji Pieśń Wajdeloty?
  • Wzniosłość i siła narodowej tradycji a dramat jednostki. Poezja jest tu życiem czy trucizną?
  • Dlaczego Mickiewicz w latach późniejszych odnosił się z niechęcią do Konrada Wallenroda?

VI. Konrad Wallenrod i Konrad z III. cz. Dziadów – porównaj tych bohaterów, zwracając uwagę na przeobrażanie się stosunku Mickiewicza do metod walki z wrogami narodu.

Bibliografia:

Bibliografia podstawowa:

  • Bo insza rzecz zdradzić, insza dać się złudzić. Problem zdrady w Polsce przełomu XVIII i XIX w., red. A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 1995.
  • S. Chwin, Wstęp do: Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod, 1991.
  • K. Górski, Bohater romantyczny, J. Lasecka-Zielak, Wallenrodyzm, M. Maciejewski, Powieść poetycka, A. Martuszewska, Ezopowy język, E. Nawrocka, Tragizm, M. Piwińska, Indywidualizm, S. Treugutt, Bajronizm, hasła w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
  • M. Janion, M. Żmigrodzka, Historyzm i romantyczna historia (szczególnie rozdz. Poezja dziejów), w: Romantyzm i historia, Warszawa 1978.
  • M. Janion, Tragizm "Konrada Wallenroda", w: Romantyzm. Studia o ideach i stylu, Warszawa 1969; M. Janion, Kobieta-Rycerz, w: Kobiety i duch inności, Warszawa 1996 lub taż, Zbrojna Grażyna, w: Maski, "Transgresje IV" red. M. Janion i S. Rosiek, 1986.
  • M. Janion, Życie pośmiertne Konrada Wallenroda, Warszawa 1990 (rozdz. I- –IV).

Bibliografia dodatkowa:

  • M. Maciejewski, Narodziny powieści poetyckiej w Polsce, 1970.
  • M. Zielińska, "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza, Warszawa 1990.