XXIII. W kręgu IV cz. Dziadów

I. Okoliczności powstania Dziadów wileńsko-kowieńskich.

  • Życie osobiste poety: przyjaźń, miłość, wzrastające poczucie wyobcowania i odrębności.
  • Własne doświadczenia, obserwacje świata i lektury a edukacja na oświeceniowej uczelni.
  • Skąd Mickiewicz czerpał wiedzę o kulturze ludowej Nowogródczyzny? Jaki był stosunek poety do wierzeń ludowych?

II. IV cz. Dziadów jako manifest romantycznego widzenia świata i zapis dramatycznych przeżyć.

  • Co łączy IV cz. Dziadów z balladą Upiór, rozpoczynającą cykl wileńsko-kowieński?
  • Kim jest Gustaw? Dlaczego jego losy zostały wplecione w obrządek Dziadów?
  • Monolog Gustawa. Jaka jest miłość, o której opowiada bohater? Porównaj ją z innymi wzorami miłości romantycznej (również w wierszach samego Mickiewicza).
  • Pamięć i wspomnienie – ich rola w utworze. Co bohater mówi o ludziach i o "książkach zbójeckich", które w przeszłości ukształtowały jego myślenie i odczuwanie?
  • Postać Księdza – jego rola w utworze.
  • Jedność świata zmarłych i świata żywych. Jak rozumie ją poeta? Jak ją wyraża bohater?

III. Środki ekspresji i artystyczne ukształtowanie Dziadów cz. IV.

  • Omów kompozycję Dziadów wileńsko-kowieńskich, uwzględniając szczególne miejsce IV części. Jaką rolę odgrywa tutaj ballada Upiór? Słowo odautorskie? Motto?
  • Cykliczność i fragmentaryzm w Dziadach.
  • Czy IV cz. Dziadów jest dramatem czy poematem? Omów strukturalne różnice między II i IV częścią.
  • Siła ekspresji jako ważny czynnik dzieła romantycznego; budowanie nastroju. W jaki sposób w IV cz. Dziadów łączy się realizm psychologiczny postaci z sugestywnością wyrazu? Jakimi środkami poeta przedstawia gwałtowne zmiany uczuć?
  • Liryczna sublimacja wypowiedzi w IV cz. Dziadów.
  • Wersyfikacyjne środki budowania monologu lirycznego, wprowadzania stylizacji ludowej. Muzyczność (kantatowość) II cz. Dziadów; rola piosenek w IV części.
  • Gdzie jeszcze poeta opowiada podobnie o miłości, stosując układy paralelne i gradację obrazów (np. Do M***)?
  • Czym różni się ironia oświeceniowa od ironii Gustawa? Zwróć uwagę na dydaktyczny wymiar pierwszej i poznawczy drugiej.
  • Fantastyka i symbol – poetyckie metody świadczenia o duchowej zasadzie świata.

IV. Dziadów cz. IV jako ważny poemat o miłości w historii polskiej liryki wyznania. Omów jego znaczenie, spróbuj odnaleźć analogie i nawiązania w poezji późniejszej.

Bibliografia:

  • W. Borowy, O poezji Mickiewicza, t. 1, Lublin 1958.
  • K. Górski, Bohater romantyczny, E. Jaworska, Upiór, S. Treugutt, Bajronizm, hasła w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
  • B. Dopart, Mickiewiczowski romantyzm przedlistopadowy, Kraków 1992.
  • M. Janion, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975, rozdz. 2, 5.
  • J. Kleiner, Mickiewicz, t. 1, Lublin 1948 lub Lublin 1995.
  • B. Kuczera-Chachulska, O kształcie gatunkowym IV części "Dziadów", w: taż, Przemiany form i postaw elegijnych w liryce polskiej XIX wieku. Mickiewicz- Słowacki – Norwid – Faleński – Asnyk – Konopnicka, Warszawa 2002.
  • S. Pigoń, Do źródeł "Dziadów" kowieńsko-wileńskich, w: tenże, Studia literackie, Kraków 1951.
  • S. Pigoń, Formowanie "Dziadów" części drugiej, Warszawa 1976.
  • R. Przybylski, Słowo i milczenie Bohatera Polaków. Studium o "Dziadach", Warszawa 1993.
  • Z. Stefanowska, Próba zdrowego rozumu, Warszawa 1976.
  • Z. Stefanowska, Dziady, hasło w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1, Warszawa 1984.
  • Cz. Zgorzelski, Człowiek w twórczości Mickiewicza, w: tenże, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Warszawa 1976.
  • M. Zielińska, Opowieść o Gustawie i Maryli, Warszawa 1998.