XXII. Mickiewicz – twórca polskiej ballady romantycznej

I. Kiedy powstały, gdzie i kiedy zostały wydane Ballady i romanse? Kim był wówczas Mickiewicz? Jakie ballady napisał w latach późniejszych?

II. Fantastyka Ballad i romansów.

  • W jaki sposób łączył Mickiewicz geograficzny i historyczny konkret z fantastyką?
  • Zaskoczenie, cudowność, groza jako cechy świata balladowego.
  • Duchy, zjawy, świtezianki, upiory. Za pomocą jakich środków artystycznych Mickiewicz przedstawiał istoty niesamowite?
  • Czy narrator ballad wierzy w duchy? Jak zmienia się jego stosunek do zjawisk fantastycznych w różnych utworach cyklu?

III. Człowiek i natura.

  • Ballady Mickiewicza a romantyczne hasło "powrotu do natury".
  • Czy świat w Balladach i romansach jest poznawalny? Czy panuje w nim ład? Czy rządzą tu jakieś prawa?
  • Kim jest człowiek wobec natury?
  • Czy natura ma swoją moralność? Porównaj z tego punktu widzenia np. Świteziankę, Rybkę i Lilie.
  • Dlaczego odmieniec, człowiek cierpiący, szalony, dziecko są częstymi bohaterami ballad?
  • Niejednoznaczność moralna bohaterów ballad; rysunek psychologiczny postaci.

IV. Romantyczność jako utwór programowy młodego romantyka.

  • Czym były "prawdy żywe" w rozumieniu Mickiewicza?
  • Przeciw komu i przeciw jakim poglądom na świat Mickiewicz napisał Romantyczność?

V. Źródła literackie i folklorystyczne ballad Mickiewicza.

  • Jaka istnieje zależność pomiędzy balladami Mickiewicza a balladami i podaniami ludowymi?
  • Czego poszukiwał Mickiewicz w kulturze ludowej? Jakie jej cechy uważał za istotne?
  • Sentymentalna duma a ballada romantyczna.
  • Europejscy poprzednicy twórczości balladowej Mickiewicza.

VI. Ballady i romanse jako prowokacja estetyczna.

  • Cechy ballady jako gatunku literackiego.
  • Ballady Mickiewicza są traktowane jako połączenie kultury "wysokiej" z "niską", popularną. Omów z tego punktu widzenia wątki fabularne, postacie, role narratora, formy wersyfikacyjne, język artystyczny wybranej ballady.
  • Czy można traktować Ballady i romanse jako żart, zabawę literacką?
  • Przeciwko jakim cechom ówczesnej literatury pisane były ballady Mickiewicza?
  • Za co klasycy krytykowali Mickiewicza?
  • Jakie zmiany można wskazać w poetyce ballad (od To lubię do Lilij)?

VII. Rola ballady w kształtowaniu romantycznej wyobraźni i stylu artystycznego.

  • - Jakie cechy świata balladowego odnaleźć można w innych utworach Mickiewicza (np. w II i IV części Dziadów)? W utworach innych poetów romantycznych (np. w Balladynie Juliusza Słowackiego)?
  • - Zjawisko romantycznej balladomanii i ballady – parodie utworów romantyków.
  • - Porównaj wybraną balladę Mickiewicza z jedną balladą poety XX-wiecznego, np. Jana Kasprowicza, Bolesława Leśmiana lub Mirona Białoszewskiego.

Bibliografia:

  • M. Baranowska, Księga ballad. Antologia, Warszawa 1987.
  • W. Borowy, O poezji Mickiewicza, t. I, Lublin 1958 (lub wyd. nast.)., rozdz. II.
  • K. Cysewski, O "Balladach i romansach" Mickiewicza. Interpretacje, Słupsk 1987.
  • M. Grabowska, Primula veris romantyzmu polskiego, w: taż, Rozmaitości romantyczne, Warszawa 1978.
  • M. Janion, Romantyzm polski wśród romantyzmów europejskich i Kuźnia natury, w: taż, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.
  • S. Kawyn, Walka romantyków z klasykami, Wrocław 1960.
  • A. Kowalczykowa, Widzenie w biały dzień. O "Romantyczności" Mickiewicza, "Pamiętnik Literacki" 1975, z. 3.
  • I. Opacki, Ballada, hasło w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
  • I. Opacki, Ewolucje balladowej opowieści, Lublin 1961.
  • I. Opacki, Uroda i żałoba czasu. Romantyzm w liryce Bolesława Leśmiana, w: tenże, Poetyckie dialogi z kontekstem. Szkice o poezji XX wieku, Katowice 1979.
  • I. Opacki, "W środku niebokręga" O "Balladach i romansach Mickiewicza" w: tenże, "W środku niebokręga". Poezja romantycznych przełomów, Katowice 1995 lub "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 3.
  • M. Piwińska, Koloryt uczuć, klimat wewnętrzny, topografia wyobraźni w cyklu "Ballad i romansów" Mickiewicza, w: Trzynaście arcydzieł romantycznych, pod red. E. Kiślak i M. Gumkowskiego, Warszawa 1996.
  • Cz. Zgorzelski, Duma poprzedniczka ballady, Toruń 1949.
  • Ballada polska, oprac. Cz. Zgorzelski, I. Opacki, Wrocław 1962, BN, s. I, nr 77.
  • Cz. Zgorzelski, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Warszawa 1976 (lub wyd. nast.).
  • M. Żmigrodzka, "Ballady i romanse wobec tradycji niemcewiczowskiej", "Pamiętnik Literacki" 1956, zeszyt specjalny: W setną rocznicę zgonu A. Mickiewicza, s. 122-149.