XXI. Proza w okresie romantyzmu – zróżnicowanie poetyk i gatunków

  • Miejsce powieści w głównych literaturach europejskich okresu romantyzmu (czasy Goethego, Scotta i Dickensa, Stendhala, Hugo i Balzaka).
  • Proces "nobilitacyjny" powieści w Polsce w czasach romantyzmu. Dominacja prozy w literaturze krajowej od przełomu lat czterdziestych i pięćdziesiątych XIX w.
  • Powieść w czasach romantyzmu (jedno zjawisko do wyboru):
    1. Odmienne wzorce powieści historycznej: romans typu walterskotowskiego (Listopad H. Rzewuskiego) a powieść dokumentalna Kraszewskiego (np. Brühl);
    2. Problem romantycznego artysty w powieści (Poeta i świat J.I. Kraszewskiego i Poganka N. Żmichowskiej);
    3. Proza psychologiczna L. Sztyrmera (Powieść nieboszczyka Pantofla);
    4. Powieść o tematyce społecznej i obyczajowej (Spekulant J. Korzeniowskiego, Ulana J.I. Kraszewskiego).
  • Mistrz romantycznej prozy – Zygmunt Krasiński. Młodzieńcze próby prozatorskie; Agaj-Han jako "powieść poetycka prozą". Epistolografia Krasińskiego – listy do Delfiny Potockiej. Dzieło epistolograficzne Krasińskiego jako "powieść utajona"; komponent eseistyczny; dandyzm romantyczny (porównaj – Krasiński a Chopin). Poetyckie walory prozy Krasińskiego.
  • Pamiątki Soplicy H. Rzewuskiego. Gawęda szlachecka prozą i wierszem w czasach romantyzmu. Walory gawędowej narracji i perspektywa ideowa Pamiątek Soplicy.
  • Trzy po trzy A. Fredry: autobiografia z elementami gawędy, podróży i powieści sternowskiej. Wizja świata rozbitego. Utwór romantyczny?
  • Dziennik podróży do Tatrów S. Goszczyńskiego. Gatunek – podróż. Autokreacja romantyka; idealizacja świata góralskiego.
  • Nowelistyka Norwida (interpretacja wybranego utworu).

Utwory:

  • A. Fredro, Trzy po trzy (tekst w oprac. K. Czajkowskiego i S. Pigonia); S. Goszczyński, Dziennik podróży do Tatrów (BN, s. I, nr 170); J. Korzeniowski, Spekulant (BN, s. I, nr 24); Z. Krasiński, Agaj-Han; tenże Listy do Delfiny Potockiej, oprac. Z. Sudolski, Warszawa 1975 (wybór); J.I. Kraszewski, Brühl, Poeta i świat, Ulana; H. Rzewuski, Listopad (BN, s. I, nr 61), Pamiątki Soplicy (tekst w oprac. Z. Lewinówny); L. Sztyrmer, Powieści nieboszczyka Pantofla (oprac. L. Sokół, Warszawa 1978); wybrana nowela Norwida.

Źródła pomocnicze:

  • F.R. Chateaubriand, René (BN, s. II, nr 148)
  • J.W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera (BN, s. II, nr 22 lub in. wyd.).
  • H. Balzac, Ojciec Goriot.

    oraz do wyboru:

  • W. Scott, Waverley.
  • L. Sterne, Podróż sentymentalna.
  • Stendhal, Czerwone i czarne.
  • V. Hugo, Katedra Maryi Panny w Paryżu.

Opracowania:

  • W. Borowy, Ze studiów nad Fredrą, Kraków 1921.
  • S. Burkot, Polskie podróżopisarstwo romantyczne, Warszawa 1988.
  • W. Danek (oprac.), Józef Ignacy Kraszewski, Warszawa 1965.
  • M. Janion, Zygmunt Krasiński – debiut i dojrzałość, Warszawa 1962, rozdz. Wizje historiozoficzne i romans orientalny.
  • J. Kamionka-Straszakowa, "Do ziemi naszej". Podróże romantyków, Kraków 1988.
  • S. Kawyn, Józef Korzeniowski. Studia i szkice, Łódź 1978.
  • S. Kawyn, Literatura polska w kraju w latach 1831-1863. Wykłady, oprac. K. Poklewska i B. Stelmaszczyk, Łódź 1972.
  • J. Kott, Największa powieść polskiego romantyzmu, wstęp w: Z. Krasiński, Sto listów do Delfiny, Warszawa 1966.
  • Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831-1863, t. I (red. M. Janion, B. Zakrzewski, M. Dernałowicz, Kraków 1975), stąd: M. Żmigrodzka, Proza fabularna w kraju; t. II (red. M. Janion, M. Dernałowicz, M. Maciejewski, Kraków 1988), stąd: M. Woźniakiewicz-Dziadosz, Narcyza Żmichowska; t. III (red. M. Janion, M. Maciejewski, M. Gumkowski, Warszawa 1992), stąd J. Bachórz, Poezja a powieść Romantyzm a realizm.
  • Z. Lewinówna, Posłowie, w: H. Rzewuski, Pamiątki Soplicy, Warszawa 1983.
  • H. Markiewicz, Teorie powieści za granicą. Od początków do naturalizmu, Warszawa 1992, rozdz. II.
  • Nowela – Opowiadanie – Gawęda. Interpretacje, red. K. Bartoszyński, M. Jasińska-Wojtkowska, S. Sawicki, Warszawa 1974 (stąd: interpretacje utworów Rzewuskiego i Norwida).
  • R. Przybylski, Gentleman i dandys, w: Style zachowań romantycznych, pod red. M. Janion i M. Zielińskiej, Warszawa 1986.
  • J.M. Rymkiewicz, Aleksander Fredro jest w złym humorze, Warszawa 1977 (esej tytułowy).
  • D. Siwicka, Romantyzm 1822-1863, Warszawa 1995, rozdz. XII, cz. 2 i rozdz. XVI.
  • L. Sokół, Ludwik Sztyrmer. Historia życia i twórczości, posłowie, w: L. Sztyrmer, Powieści nieboszczyka Pantofla, Warszawa 1978.
  • Z. Sudolski, Wstęp, w: Z. Krasiński, Listy do Delfiny Potockiej, Warszawa 1975.
  • A. Waśko, Zygmunt Krasiński. Oblicza poety, Kraków 2001.
  • A. Witkowska, Wielcy romantycy polscy. Sylwetki, Warszawa 1980, stąd: Krasiński, Norwid.
  • A. Witkowska, Literatura romantyzmu, Warszawa 1986, rozdz. IX.
  • A. Witkowska, R. Przybylski, Romantyzm, Warszawa 1997, cz. 2, rozdz. VIII, XI, XII.
  • K. Wojciechowski, Wstęp, w: H. Rzewuski, Listopad, Kraków 1923, BN, s. I, nr 61.
  • K. Wyka, Romantyczna nobilitacja powieści, w: O potrzebie historii literatury. Szkice polonistyczne z lat 1944-1967, Warszawa 1969.
  • M. Żmigrodzka, Karmazyn, palestrant i wiek XIX, Wstęp w: H. Rzewuski, Pamiątki Soplicy, oprac. Z. Lewinówna, Warszawa 1961.
  • Zdziwienia Kraszewskim, pod red. M. Zielińskiej, Wrocław 1990.

Opracowania dalsze:

  • T. Burek, Powieść utajona, w: Żadnych marzeń, Londyn 1987.
  • Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Warszawa 1991.