XVII. Czy oświecenie było okresem narodzin powieści?

  • Formy narracyjno-fabularne przed oświeceniem (epos, romans, nowelistyka); ich sytuacja w obszarze piśmiennictwa.
  • W czym przejawiają się podstawowe przemiany prozy fabularnej w pierwszej połowie XVIII w. (świat przedstawiony – bohater – sposoby opowiadania – sposoby uwiarygodniania fikcji fabularnej; Lesage, Defoe, Prévost, Montesquieu)?
  • Główne odmiany powieści oświeceniowej, np.: powieść edukacyjna, przygodowa, obyczajowa, sentymentalna, gotycka, powieść – traktat.
  • Sytuacja powieści polskiej na tle europejskim; jakie odmiany powieści uprawiane były przez pisarzy polskich.
  • Szczególne miejsce i rola Mikołaja Doświadczyńskiego przypadków w dziejach powieści polskiej; stosunek do wzorów obcych i cechy swoiste.
  • Wybierz jedną z odmian powieści oświeceniowej i scharakteryzuj ją na przykładzie wybranego utworu zachodnioeuropejskiego i polskiego. Omów: budowę fabuły, sposób opowiadania (pozycja narratora, sytuacja narracyjna), sposób konstruowania bohatera, funkcje czasu i przestrzeni, stylistyczne cechy narracji, rolę opisu i dialogu.
  • Spróbuj scharakteryzować rolę wybranego przez siebie typu powieści w dalszych procesach rozwojowych prozy narracyjnej.
  • Spróbuj zająć stanowisko wobec opinii, że Oświecenie było czasem narodzin powieści.

Utwory:

  • I. Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki i Pan Podstoli oraz teksty z antologii Wokół "Doświadczyńskiego".
  • M.D. Krajewski, Podolanka, Wojciech Zdarzyński przypadki swoje opisujący.
  • M. Wirtemberska, Malwina, czyli domyślność serca.
  • K. Hoffmanowa, Dziennik Franciszki Krasińskiej lub Listy Elżbiety Rzeczyckiej.
  • A. Mostowska, Strach w zameczku lub inna powieść.
  • J. Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie.
  • F. Skarbek, Pan Antoni lub Podróż bez celu.

Źródła pomocnicze:

  • D. Defoe, Robinson Crusoe.
  • D. Diderot, Kubuś Fatalista i jego pan.
  • D. Diderot, Pochwała Richardsona.
  • J.F. Marmontel, Szkic o powieściach rozpatrywanych od strony moralności w: Europejskie źródła myśli estetycznoliterackiej polskiego Oświecenia, Warszawa 1997.
  • H. Fielding, Historia życia Toma Jonesa.
  • J.W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera, Lata wędrówki Wilhelma Meistra.
  • I. Krasicki, Romanse, w: Uwagi, wstęp i oprac. Z. Libera, Warszawa 1997.
  • A.R. Lesage, Przypadki Idziego Blasa.
  • M.G. Lewis, Mnich (lub H. Walpole, Zamczysko w Otranto).
  • Ch.L. Montesquieu, Listy perskie.
  • A.E. Prévost, Historia Manon Lescaut i kawalera des Grieux.
  • J.J. Rousseau – fragmenty Nowej Heloizy i Emila.
  • L. Sterne, Życie i myśli JW Pana Tristrama Shandy i Podróż sentymentalna.
  • J. Swift, Podróże Guliwera.
  • Wolter, Kandyd.

Opracowania:

  • A. Aleksandrowicz, Z kręgu Marii Wirtemberskiej, t. I, Warszawa 1978, rozdz. 1, 2, 3, s. 7-36.
  • M. Bachtin, Powieść wychowawcza i jej znaczenie w historii realizmu, w: Estetyka twórczości słownej, Warszawa 1986.
  • K. Bartoszyński, O powieściach Fryderyka Skarbka, Warszawa 1963, rozdz. W kręgu powieści "czułej" oraz "Pan Antoni", czyli sprawa narracji.
  • R. Caillois, Dzieje człowieka i książki, w: Odpowiedzialność i styl, Warszawa 1967 (o Janie Potockim).
  • J. Jackl, Wokół "Doświadczyńskiego", Warszawa 1969 (przedmowa i antologia).
  • M. Jasińska, Narrator w powieści przedromantycznej 1776-1831, Warszawa 1965.
  • W. Kayser, Powstanie i rozwój powieści nowoczesnej, "Przegląd Humanistyczny" 1960, nr 1.
  • M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 1972 (lub wyd. nast.), s. 141-145, s. 222--234.
  • I. Maciejewska, Narracja w polskim romansie barokowym, Olsztyn 2001.
  • Z. Sinko, Powiastka w oświeceniu stanisławowskim, Wrocław 1982.
  • M. Klimowicz, Wstęp w: I. Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, Wrocław 1974, BN, s. I, nr 41.
  • T. Kostkiewiczowa, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki – propozycja lektury, w: Studia o Krasickim, Warszawa 1997.
  • J. Ryba, Osobliwe arcydzieło – "Rękopis znaleziony w Saragossie" Jana Potockiego, w: Powieść polska XIX wieku, red. L. Ludorowski, Lublin 1992.
  • Z. Sinko, Powieść zachodnioeuropejska w kulturze literackiej polskiego oświecenia, Wrocław 1968. r. I (Gatunek pogardzany) i r. II (Sądy Oświecenia o dawnym romansie i nowej powieści).
  • Słownik literatury polskiego Oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 1977, wyd. 2 Wrocław 1991 (szczególnie hasła: Powieść, Powiastka, Bohater literacki, Sternizm, Russoizm, Gotycyzm).
  • E. Szary-Matywiecka, "Malwina" czyli głos i pismo w powieści, Warszawa 1994.
  • I. Watt, Narodziny powieści, Warszawa 1973.
  • A. Witkowska, Wstęp, w: Polski romans sentymentalny, Wrocław 1971, BN, s. I, nr 206.