IX. Wacław Potocki – unaocznianie świata

  • Fenomen pisarstwa Potockiego: żywiołowy ogrom twórczości; brak autorskich edycji; rękopiśmienny obieg tekstów.
  • Formacja wewnętrzna pisarza: "ja" wobec świata – urzeczenie i wrażliwość; wiara i rozum; Pismo: lektura Biblii; Tradycja: ariański rodowód – chrześcijańskie wartości – humanizm Erazma; potrzeba autorytetu i pasja moralisty; na tle epoki: samotność i sarmatyzm.
  • W kręgu poetyki immanentnej: pragnienie wzoru i przetwarzanie tradycji; ton biblijny, erazmiański i potoczny; bogate tworzywo i bujny styl; język znaczeń dosłownych i przenośnych; symbole i motywy wędrowne; pokusa kompozycji amorficznej; problemy gatunków: formy nieregularne – konstrukcje emblematyczne – fraszka – epos.
  • Wojna chocimska: wzory epickie; styl realisty i efekty malarskie; narracja i dygresje; konstrukcja bohatera: Chodkiewicz jako wzór; koloryt epoki; tekst moralistyczny: temat reform w państwie; dzieje i Bóg: próba historiozofii; epicki kontekst: Raj utracony?
  • Ogród nie plewiony – arcydzieło poetyckie: sylwiczna kompozycja zbioru, motyw ogrodu, tradycje i konteksty; z ducha Reja i Kochanowskiego; w duchu czasu: malowidło obyczajów szlacheckich; przestrzeń oswojona: Podgórze; epicka całość nietragiczna: bujny ład istnienia; poeta-świadek: sumienne widzenie; pasja obserwatora: w stronę realizmu i groteski; ton liryczny; sarmacka pewność trwania?
  • Moralia: wobec Erazma; tradycje paremiografii; społeczeństwo; próba poezji moralistycznej.

Utwory:

  • Dzieła, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1987, t. I-III.
  • Wiersze, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1966.
  • Wiersze wybrane, oprac. Stanisław Grzeszczuk, Wrocław 1992, BN, s. I, nr 19.

Źródła pomocnicze:

  • Erazm z Rotterdamu, Adagia, oprac. M. Cytowska, Wrocław 1973, BN, s. II, nr 172.
  • J. Kochanowski, Fraszki.
  • A. Mickiewicz, Pan Tadeusz.
  • J. Milton, Raj utracony, tłum. M. Słomczyński, Warszawa 1974 (i wyd. nast.).
  • Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu.
  • M. Rej, Figliki; Żywot człowieka poczciwego.

Opracowania główne:

  • C. Backvis, Szczególna próba historycznego eposu: "Wojna chocimska" Wacława Potockiego, w: Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa 1975.
  • A. Czyż, Wacław Potocki: obcość i obecność, w: Ja i Bóg. Poezja metafizyczna późnego baroku, Wrocław 1988.
  • M. Eustachiewicz, Poeta w ogrodzie. Ogród jako motyw ramy renesansowych i barokowych zbiorów poetyckich, "Pamiętnik Literacki" 1975, z. 3.
  • Cz. Hernas, Barok, Warszawa 1973 (i wyd. nast.).
  • R. Ocieczek, Wacława Potockiego poetyckie przywołania synowej i wnuków, w zbiorze: Wyobraźnia epok dawnych: obrazy – tematy – idee, red. J.K. Goliński, Bydgoszcz 2001.
  • S. Szczęsny, Ogród Wacława Potockiego: epicka całość, malowidło świata, "Ogród" 1992, nr 1 (9).

Opracowania dalsze:

  • A. Czyż, Świat – znak i dom. (O "Żywocie człowieka poczciwego" Reja), w: Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych, Warszawa 1995 (lub: "Ogród" 1991, nr 2 [6]).
  • E. Jażdżewska-Goldsteinowa, Dwie prawdy w "Wojnie chocimskiej" Wacława Potockiego, "Poezja" 1977, nr 5-6.
  • M. Kaczmarek, Sarmacka perspektywa sławy. Nad "Wojną chocimską" Wacława Potockiego, Wrocław 1982.
  • L. Kukulski, Prolegomena filologiczne do twórczości Wacława Potockiego, Wrocław 1962.
  • J. Malicki, Słowa i rzeczy. Twórczość Wacława Potockiego wobec polskiej tradycji literackiej, Katowice 1980.
  • Cz. Miłosz, Ziemia Ulro, Warszawa 1982 (rozdz. 24: "Pan Tadeusz" – poemat metafizyczny – ład istnienia).
  • A. Nawarecki, Hieronima Morsztyna zmysłowa miłość porządku, "Ogród" 1992, nr 1 (9).
  • A. Sajkowski, Barok, wyd. 2, Warszawa 1987.
  • J. Zaremba, Wacława Potockiego ziemia podgórska, w zbiorze: Księga pamiątkowa ku czci Stanisława Pigonia, Kraków 1961.