VI. Wielka poezja baroku: styl, tematy, idee, poeci

  • Autorzy: dwaj do wyboru.
  • Zasób tekstów i fazy rozwoju poezji barokowej: gatunki; dyskusja wokół początków okresu; nurty poezji XVII wieku; zagadnienie baroku późnego.
  • Wobec epoki: kultura mieszczańska, ziemiańska i dworska; plebejska kontrkultura; fenomen sarmatyzmu; duchowość potrydencka.
  • Styl, jego odmiany: manieryzm? – styl rdzennie barokowy – klasycyzm, rokoko; język intelektualnie precyzyjny i zmysłowo bujny; poetyka pointy: wyrafinowany konceptyzm; malarskie efekty: wizjonerstwo i marzenie; metafora – symbol – alegoria; styl celowo nieprzejrzysty.
  • Obrazy, tematy: poezja prywatna a język symboliczny; ogród – światło – ogień – sen – cień – żegluga – droga – śmierć; temat natury; temat cierpienia; lęk, miłość, zagłada; "ja", świat i Bóg: temat ontologiczny.
  • Idee: przemożny indywidualizm i wola prawdy; świadomość egotyczna a świadomość tragiczna; ład i sprzeczności świata: bolesne rozdarcie; próba nadziei: Bóg jako pewność.
  • Wyobraźnia: od poznania po kreację; barok jako pierwsze wyzwolenie wyobraźni. Olśnienia światem wokół; świat wewnętrzny osoby; to, co "nadrealne": fantazmaty.
  • Wiersze Daniela Naborowskiego: motyw złudności poznania i krótkości życia; względność wartości; intelektualizm i konceptyzm; świat rozproszony; język poetycki jako penetracja bytu.
  • Szymon Zimorowic i Roksolanki: wobec liryki ludowej i konceptyzmu; prostota pieśni i wizjonerstwo; miłość – marzenie – i śmierć; temat lęku.
  • Samuel Twardowski i Nadobna Paskwalina: wizjonerskie arcydzieło; topos drogi; wędrówka jako inicjacja; świat koszmarny i kuszący; malarskie wizje i deformacja; wyobraźnia nadrealna; klimat snu.
  • Zbigniewa Morsztyna Emblemata i Myśl ludzka: myślenie symboliczne i racjonalizm; "ja" – myśl – i Bóg; integralna wizja osoby; język symboli erotycznych i mistycznych.
  • Wespazjan Kochowski i Psalmodia polska: mesjanizm sarmacki; stylizacja biblijna; ton psalmisty; styl patetyczny i styl kunsztowny; sarmackie dzieci Boże: naród wybrany i Bóg.
  • Stanisław Herakliusz Lubomirski: Poezje postu świętego i Decymka myśli świętych; inne utwory; ekspresja a pobożność; wizjonerstwo – intelektualizm – konceptyzm.
  • Ksiądz Baka i Uwagi śmierci niechybnej: obsesja – temat śmierci; upiorny misjonarz; teksty skrajne: przekroczenie; drastyczne wizjonerstwo, szaleńcza groteska; leczenie wstrząsem: agonia – pustka – pragnienie Boga; retoryczne smaczki; wersyfikacja.

Utwory:

  • Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej, wybór, wstęp i komentarze A. Vincenz, Wrocław 1989, BN, s. I, nr 259.
  • I w odmianach czasu smak jest. Antologia polskiej poezji epoki baroku, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1991.
  • Poeci polscy od średniowiecza do baroku, oprac. K. Żukowska, Warszawa 1977.
  • Poeci polskiego baroku, oprac. J. Sokołowska i K. Żukowska, Warszawa 1965, t. I-II.
  • J. Baka, Uwagi, oprac. A. Czyż i A. Nawarecki, Lublin 2000.
  • W. Kochowski, Utwory poetyckie, oprac. M. Eustachiewicz, Wrocław 1991, BN, s. I, nr 92.
  • S.H. Lubomirski, Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński, Warszawa 1995.
  • K. Miaskowski, Zbiór rytmów, wyd. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 1995.
  • Z. Morsztyn, Wybór wierszy, oprac. J. Pelc, Wrocław 1975, BN, s. I, nr 215.
  • Z. Morsztyn, Emblemata, oprac. J. i P. Pelcowie, Warszawa 2001.
  • S. Twardowski, Nadobna Paskwalina, oprac. J. Okoń, Wrocław 1980, BN, s. I, nr 87.
  • S. Zimorowic, Roksolanki, oprac. L. Ślękowa, Wrocław 1983, BN, s. I, nr 73 (lub: wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 1999).

Opracowania główne:

  • E. Angyal, Świat słowiańskiego baroku, tłum. J. Prokopiuk, Warszawa 1972.
  • A. Czyż, Ja i Bóg. Poezja metafizyczna późnego baroku, Wrocław 1988.
  • A. Czyż, Olśnienia, obawy i sny. Projekt wyobraźni barokowej, w: Władza marzeń. Studia o wyobraźni i tekstach, Bydgoszcz 1998.
  • A. Czyż, Ton dziecięcy Miaskowskiego. Boże światło dla zbożnej czeladki, w: Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych, Warszawa 1995 (lub: "Ogród" 1991, nr 3 [7]).
  • B. Falęcka, Sztuka tworzenia. Podmiot autorski w poezji kunsztownej polskiego baroku, Wrocław 1983.
  • R. Fischerówna, Samuel Twardowski jako poeta barokowy, Kraków 1931 (o ile książka będzie osiągalna).
  • J.K. Goliński, Vanitas. O marności w literaturze i kulturze dawnej, Warszawa 1996.
  • J.K. Goliński, Peccata capitalia. Pisarze staropolscy o naturze ludzkiej i grzechu, Bydgoszcz 2002.
  • J.K. Goliński, Vanitas. O marności w literaturze i kulturze dawnej, Warszawa 1996.
  • Cz. Hernas, Barok, Warszawa 1973 (i wyd. nast.).
  • J. Kotarska, Theatrum mundi. Ze studiów nad poezją staropolską, Gdańsk 1998.
  • D. Künstler-Langner, Człowiek i cierpienie w poezji polskiego baroku, Toruń 2000.
  • K. Mrowcewicz, Poeta z cyrklem (Daniel Naborowski), "Twórczość" 1989, nr 4.
  • K. Obremski, "Psalmodia polska". Trzy studia nad poematem, Toruń 1995.
  • J. Pelc, Barok – epoka przeciwieństw, Warszawa 1993.
  • G. Poulet, Epoka baroku, w: Metamorfozy czasu. Szkice krytyczne, Warszawa 1977.
  • J. Rousset, Kirke albo metamorfoza, "Ogród" 1991, nr 3 (7).
  • J. Sokołowska, Spory o barok. W poszukiwaniu modelu epoki, Warszawa 1971.
  • P. Stępień, Poeta barokowy wobec przemijania i śmierci, Warszawa 1996.

Opracowania dalsze:

  • C. Backvis, Słowacki i barokowe dziedzictwo, w: Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa 1975.
  • J. Błoński Mikołaj Sęp-Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 1967 (i wyd. nast.).
  • M. Dłuska, Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej, wyd. 2, Warszawa 1978.
  • D. Gostyńska, Retoryka iluzji. Koncept w poezji barokowej, Warszawa 1992.
  • A. Litwornia, Sebastian Grabowiecki, Wrocław 1976.
  • A. Nowicka-Jeżowa, Madrygały staropolskie. Z dziejów liryki miłosnej w epoce renesansu i baroku, Wrocław 1978.
  • J. Pelc, Zbigniew Morsztyn na tle poezji polskiej XVII w., Warszawa 1973.
  • M. Prejs, Poezja późnego baroku. Główne kierunki przemian, Warszawa 1989.
  • J.M. Rymkiewicz, Naborowski, w: Czym jest klasycyzm, Warszawa 1967.
  • A. Sajkowski, Barok, wyd. 2, Warszawa 1987.
  • T. Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego, Wrocław 1984.
  • J. Sokołowska, Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy, Warszawa 1978.
  • Stanisław Herakliusz Lubomirski. Pisarz – polityk – mecenas, red. W. Roszkowska, Wrocław 1982.
  • W. Weintraub, O niektórych problemach polskiego baroku, w: Od Reja do Boya, Warszawa 1977.