IV. Jan Kochanowski jako czytelnik żywej tradycji

  • Polska i łacińska twórczość Jana Kochanowskiego: poeta dwujęzyczny; gatunki liryczne: fraszka, hymn, pieśń, psalm, tren, elegia, epigramat; tragedia; styl kunsztownie klasyczny: epitety, porównania, tok retoryczny; stylizacja biblijna; imitacja: cytaty, aluzje, parafrazy; strofika i sylabizm; intelektualizm.
  • Więzi z epoką: biografia humanisty; Padwa i Paryż; formacja myślowa renesansu; reformy chrześcijaństwa; klasycyzm i poetyki normatywne – estetyka epoki; kultura polska.
  • Wobec antyku: wyobraźnia i mity; liryka grecka – Safona, antologie; Homer; tragedie Ajschylosa i Eurypidesa; estetyka Arystotelesa; liryka rzymska – Katullus, Horacy, Marcjalis; Wergiliusz; teatr Seneki; Cycero; retoryka.
  • Wobec współczesnych: petrarkizm; poetyka Plejady?; polska gleba: Krzycki, Rej.
  • Fraszki: estetyka rozmaitości; żywioł obyczajowy i konwencje gatunkowe; tradycja epigramatyki antycznej; technika pointy; pierwsze sonety polskie; w stronę manieryzmu?
  • Pieśni: horacjańska wizja świata; wątki stoickie i chrześcijańskie; obrazy i wątki; Fortuna i Deus ridens; technika przyswajania wzoru; wirtuozeria stylu; hymn: stoicki panteizm – biblijna wizja Boga i natury; "Saturnowy temperament" pieśni z Fragmentów.
  • Psałterz: poeta-sztukmistrz i człowiek pobożny; styl wirtuoza i ton modlitwy; wobec poezji hebrajskiej: temat, obraz, epitet, paralelizm, przemiana wzoru; wobec horacjanizmu.
  • Treny: wyobraźnia synkretyczna – ton antyczny i biblijny; liryka doświadczenia wewnętrznego i przeżywanej tradycji; mityczny żywioł śmierci: Orfeusz, Niobe; biblijna mowa bólu: Dawid, Hiob; Cycero – znak mądrości i udręki: polemika i tożsamość; tren VII: "ja" – Cycero; wzięte z tradycji ślady emblematyki, topos pochwały zmarłego; poetyka aluzji i szyfru: gra z odbiorcą; matka: słowa Cycerona i Biblii.
  • Odprawa posłów greckich: mit trojański; teatr myśli; próba poezji iloczasowej; cięty dialog; monolog Kasandry: retoryka – patos – groza; problem katharsis.

Utwory:

  • Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1953 (i wyd. nast.).
  • Poezje, oprac. J. Pelc, Warszawa 1990 (i wyd. nast.).
  • Z łacińska śpiewa Słowian Muza, tłum. L. Staff, Warszawa 1982 (i wyd. nast.).

Źródła pomocnicze:

  • Antologia palatyńska, oprac. i tłum. Z. Kubiak, Warszawa 1978.
  • Arystoteles, Poetyka, w: Retoryka. Poetyka, tłum. H. Podbielski, Warszawa 1988.
  • Cycero (Marcus Tulius Cicero), Wybór pism naukowych, oprac. M. Plezia, Wrocław 1954, BN, s. II, nr 52.
  • Homer, Iliada, tłum. F.K. Dmochowski, w: Dzieła, oprac. Z. Kubiak, t. I, Warszawa 1989.
  • Horacy (Quintus Horatius Flaccus), Dzieła wszystkie, t. I: Ody i epody, oprac. O. Jurewicz, Wrocław 1986; tenże: Dwadzieścia dwie ody, tłum. A. Ważyk, Wrocław 1991, BN, s. II, nr 232.
  • Katullus (Caius Valerius Catullus), Poezje, tłum. A. Świderkówna, Wrocław 1956, BN, s. II, nr 105.
  • Liryka starożytnej Grecji, oprac. J. Danielewicz, wyd. 2, Wrocław 1984, BN, s. II, nr 92.
  • Marcjalis (Marcus Valerius Martialis), Epigramy, tłum. S. Kołodziejczyk, Warszawa 1971 (i wyd. nast.).
  • F. Petrarca, Wybór pism, oprac. K. Morawski, Wrocław 1983, BN, s. II, nr 206.
  • Poetyka okresu renesansu, oprac. E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 1982, BN, s. II, nr 205 (Julius Scaliger).
  • P. Ronsard, Poezje, oprac. A. Sandauer, Warszawa 1956.

Opracowania główne:

  • J. Axer, Rola kryptocytatów z literatury łacińskiej w polskojęzycznej twórczości Jana Kochanowskiego, w zbiorze: Jan Kochanowski i kultura odrodzenia, red. Z. Libera i M. Żurowski, Warszawa 1985.
  • M.R. Mayenowa, Monolog Kasandry, w: O języku poezji Jana Kochanowskiego, Kraków 1983.
  • B. Otwinowska, Sen w poezji Jana Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski 1584--1984. Epoka – twórczość – recepcja, red. J. Pelc i in., Lublin 1989, t. I.
  • J. Pelc, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, wyd. 2, Warszawa 1987.
  • W. Weintraub, Rzecz czarnoleska, Kraków 1977.
  • A. Wójcik, Talent i sztuka. Rzecz o poezji Horacego, Wrocław 1986, część II: Świat poetycki Horacego.
  • K. Ziemba, Poezja ostatecznych konsekwencji, w zbiorze: Jan Kochanowski. Interpretacje, red. J. Błoński, Kraków 1989.
  • K. Ziemba, Jan Kochanowski jako poeta egzystencji, Warszawa 1994.

Opracowania dalsze:

  • M. Cytowska, Horacy w twórczości Jana Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski i epoka renesansu, red. T. Michałowska, Warszawa 1984.
  • M. Dłuska, Studia z historii i teorii wersyfikacji polskiej, wyd. 2, Warszawa 1978.
  • J.K. Goliński, Okolice trwogi. Lęk w literaturze i kulturze dawnej Polski, Bydgoszcz 1997.
  • Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości, oprac. M. Korolko, Warszawa 1980.
  • Z. Łempicki, Wybór pism, t. I: Renesans, oświecenie, romantyzm, Warszawa 1966.
  • J. Pelc, Europejskość i polskość literatury naszego renesansu, Warszawa 1984.
  • T. Skubalanka, Historyczna stylistyka języka polskiego, Wrocław 1984.
  • T. Zieliński, Cycero w historii kultury europejskiej, w: Po co Homer?, Kraków 1970.
  • J. Ziomek, Renesans, Warszawa 1973 (i wyd. nast.).