XXII. Perswazyjna funkcja języka w tekstach propagandy politycznej

  • Komunikacja a perswazja: funkcje języka w wypowiedzi i ich odpowiedniki w tekstach propagandowych.
  • Prawda-fałsz-kłamstwo – składniki treści zdania komunikowane w sposób niedopuszczający zaprzeczenia (presupozycja); ich funkcja w wypowiedziach informacyjnych i perswazyjnych.
  • Sztuka przekonywania (erystyka) a manipulacja językowa.
  • Podstawowe mechanizmy manipulacji językowej, np.
    1. tendencyjne używanie słów, narzucające wartościowanie z punktu widzenia nadawcy; narzucanie odbiorcom skrajnych ocen i postaw przez wyraziste wartościowanie pozytywne i negatywne ludzi, rzeczy i zjawisk;
    2. narzucanie własnego punktu widzenia przez wypowiadanie sądów w imieniu słuchacza i zbiorowości (w formie "my", "każdy", "nikt");
    3. ukryte sposoby nakłaniania odbiorcy do przyjęcia pewnych postaw (manipulacja treścią presupozycji);
    4. przemilczenie stosowane wobec pojęć tabu oraz użycie litot i eufemizmów dla osłabienia treści nieakceptowanych lub niepożądanych; hiperboliczne określanie własnych sukcesów i porażek przeciwnika;
    5. konstrukcje składniowe służące manipulacji: struktura sloganów;
    6. manipulacja cytatem i relacją w mowie zależnej;
  • Pojęcie nowomowy; język w życiu publicznym w państwach totalitarnych. Rytualizacja zachowań językowych.
  • Język propagandy w środkach masowego przekazu (analiza wybranych przykładów).
  • Jakie odmiany i style języka oraz gatunki wypowiedzi są najbardziej narażone na wpływ propagandy?
  • Propaganda a literatura.

Lektura:

  • Odpowiednie pozycje z Lektury ogólnej, przede wszystkim: 6 (hasło Nowomowa): 106 (zwłaszcza J. Bralczyk, Język polityki i polityków, s. 111--120: M. Głowiński, O dyskursie totalitarnym, s. 241-246; A. Piotrowski, O dyskursie politycznym, s. 247-252).

Ponadto:

  • "Aneks" 1979 nr 21 (cały numer).
  • S. Barańczak, Słowo-perswazja-kultura masowa, "Twórczość" 1975, nr 7, s. 44-57.
  • S. Barańczak, Problematyka funkcji perswazyjnej tekstów literackich i paraliterackich w świetle tez semantyki ogólnej, "Studia Polonistyczne" 1977, nr 4, s. 44-57.
  • L. Bednarczuk, Władza nad mową (nowomowa), "Pismo" 1981, nr 2, s. 93-102.
  • M. Biełous, Manipulacje, "Życie Literackie" 1981, nr 3.
  • J. Bralczyk, O języku polskiej propagandy politycznej, w: Współczesna polszczyzna. Wybór zagadnień, red. H. Kurkowska, Warszawa 1981, s. 336-354.
  • J. Bralczyk, O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych, w: "Acta Universitatis Upsaliensis. Studia Slavica Upsaliensia", Uppsala 1987.
  • J. Bralczyk, Poza prawdą i fałszem, "Teksty" 1981, nr 6, s. 122-133.
  • J. Bralczyk, Strategie propagandy politycznej, w: Język a kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991, s. 105-115.
  • K. Burke, Retoryka Mein Kampf, w: Nowa krytyka. Antologia, oprac. Z. Łapiński, Warszawa 1983, s. 344-377.
  • A. Dąbrowska, Językowy obraz przeciwnika politycznego, w: Język a kultura, t. 4: Funkcje Języka i wypowiedzi, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991, s. 115-148.
  • M. Głowiński, Marcowe gadanie. Warszawa 1991.
  • M. Głowiński, Mowa w stanie oblężenia, 1982-1985, Warszawa 1991.
  • M. Głowiński, Nowomowa po polsku, Warszawa 1991.
  • W. Gruszczyński, J. Bralczyk, G. Majkowska, Polszczyzna w komunikowaniu publicznym, Warszawa 1999.
  • R. Grzegorczykowa, Nowomowa a problem funkcji wypowiedzi, "Poradnik Językowy" 1985, z. 6, s. 378-381.
  • Język propagandy, red. S. Amsterdamski, A. Jawłowska, T. Kowalik, Warszawa 1979, "Zeszyty Towarzystwa Kursów Naukowych".
  • Język polski (seria: Najnowsze dzieje języków słowiańskich), red. S. Gajda, Opole 2001 (rozdz. Język polityki, oprac. J. Fras, s. 318-350).
  • "Kultura", Paryż 1979, nr 12 (cały numer).
  • G. Majkowska, Czy nowomowa? Język dyskursu politycznego w okresie przemian ustrojowych w Polsce, "Polonistyka" 1993, nr 2, s. 72-79.
  • Manipulacja i obrona przed manipulacją. Sesja na Uniwersytecie Warszawskim 1981, "Zeszyty Edukacji Narodowej. Dokumenty", red. B. Malak, Z. Zaron.
  • Z. Mitosek, Stereotyp w przekazie propagandowym (Na przykładzie felietonu Adolfa Nowaczyńskiego), w: O współczesnej kulturze literackiej, t. 1, red. S. Żółkiewski, M. Hopfinger, Wrocław 1973, s. 215-233.
  • K. Mosiołek-Kłosińska, Językowa prezentacja przeciwników politycznych w wypowiedziach kandydatów na prezydenta w kampanii 1995 r., "Poradnik Językowy" 1996, z. 1, s. 12-20.
  • K. Mosiołek-Kłosińska, Slogany wyborcze jako wypowiedzi podsumowujące treści głoszone przez polityków (na materiale tekstów z kampanii prezydenckiej 1995 r.), "Przegląd Humanistyczny" 1996, nr 4, s. 105-118.
  • Nowomowa. Materiały z sesji UJ 16-17 stycznia 1981, "Zeszyty Edukacji Narodowej", Londyn 1985.
  • M. Pastuch, J. Tambor, Środki perswazji w wystąpieniach polityków, w: Współczesna polszczyzna mówiona w odmianie opracowanej (oficjalnej), red. Z. Kurzowa, W. Śliwiński, Kraków 1994, s. 143-150.
  • W. Pisarek, Język służy propagandzie, Kraków 1976.
  • J. Puzynina, O dyskursie oceniającym i dyrektywnym w tekstach prasy codziennej, "Poradnik Językowy" 1984, z. 2, s. 69-78.
  • J. Sambor, Nowomowa – język naszych czasów, "Poradnik Językowy" 1985, z. 6, s. 365-377.
  • F. Thome, Drewniany język, Warszawa 1990.
  • D. Wesołowska, Demobilizacji nie było (wnioski leksykologiczne), Język Polski" LVI (1976), z. 3, s. 213-214.
  • U. Wieczorek, O dychotomicznym widzeniu świata, czyli o zwalczaniu wroga za pomocą słów, Język Polski" LXXIV (1994), z. 4-5, s. 268-277.
  • P. Wierzbicki, Struktura kłamstwa, Warszawa 1986.