OLiJP 2008/2009 – Temat 2

Między realizmem a kreacją. Romantyczne poematy o miłości

Ustalenia wstępne:

  • realizm i kreacja: w jaki sposób te pojęcia bywają odnoszone do dzieł sztuki, zwłaszcza dzieł sztuki słowa i ich tematów?
  • problematyka miłosna w romantyzmie: którzy autorzy ją podejmowali? Na czym polegała specyfika romantycznych ujęć miłości? Jakie "odkrycia" romantyzmu mogły sprzyjać takim przedstawieniom (realizm psychologiczny? ludowość? historyzm? inne?)? Jakie znaczenie miały tutaj wybory gatunkowe poszczególnych autorów?

Dziadów cz. IV A.Mickiewicza: dramat czy poemat? Na ile kompozycja utworu może wspierać tezę "realistyczności" lub "kreacyjności" przedstawienia? Jakie elementy utworu wskazują na sztuczność, teatralność przedstawienia miłości, a jakie na autentyzm uczuć bohatera?

  • romantyczna liryczność jako miejsce aktualizacji życiowych doświadczeń autora: w jakim stopniu pokusa "biografizowania" może tłumaczyć realizm wewnętrznych przeżyć Gustawa? Jakimi środkami Mickiewicz buduje poetycką ekspresję uczuć?
  • IV cz. Dziadów wobec innych Mickiewiczowskich przedstawień miłości (wiersze liryczne, Grażyna, sonety odeskie, Konrad Wallenrod, Pan Tadeusz).

Poemat J. Słowackiego W Szwajcarii jako realizacja odmiennej od Mickiewiczowskiej postawy wobec świata, innego rodzaju wyobraźni;

  • kim są bohaterowie poematu, w jaki sposób – i kto – opowiada o ich miłości? Czy wspomnienie odgrywa tu równie doniosłą rolę jak w Dziadach cz. IV?
  • jakie są przyczyny końcowej katastrofy? Czym różni się projekt miłości (i sposób jej przeżywania) bohatera poematu W Szwajcarii od Gustawowego rozumienia związku dwojga? Na ile zauważone różnice podbudowuje konstrukcja poematu j jego poetycki wystrój?

Assunta C. Norwida: jaki był stosunek Norwida do twórczości wielkich poprzedników? Czy przedstawienie kobiety i miłości w Assuncie pozostaje w zgodzie z jego bardziej dyskursywnymi wypowiedziami na ten temat? Kim jest tytułowa bohaterka: bliższą Maryli czy bohaterce poematu W Szwajcarii? Co powoduje, że z żadną z nich nie można utożsamić Assunty? Na czym polega odmienność przedstawienia tej bohaterki? Kim jest i w jaki sposób postrzega świat narrator w Norwidowskim poemacie? Kim jest dla niego Assunta, a kim była Maryla dla Gustawa? Jak wyglądały te odniesienia w poemacie Słowackiego?

  • w jaki sposób miłość w Assuncie łączy się z Norwidowym rozumieniem świata znanym Ci z innych utworów autora Promethidiona? Czy jednoczesne spojrzenie "w górę" i "wokoło" przemawia raczej za Norwidowskim realizmem widzenia człowieka, czy może kwalifikuje poetę do grupy "wielkich marzycieli"?

Spróbuj odnaleźć i wskazać inne romantyczne poematy, w których pojawia się wątek miłości; w jaki sposób ich problematyka koresponduje z zawartością wcześniej wymienionych utworów?

Sumowanie – propozycje pytań: Czy miłość przedstawiona w dziełach polskiego romantyzmu da się sprowadzić do jednego wzorca? Na ile prawdziwe są stereotypowe przekonania o "idealnym" charakterze miłości romantycznej? Co można powiedzieć o sile i jakości romantycznego uczucia? Czy jest ono realizacją androgynicznego, platońskiego modelu miłości czy świadectwem dobrej znajomości człowieka? Jakie inne wnioski są tu jeszcze możliwe?

Uwaga: przedstawione propozycje kierunków interpretacji tekstów romantyków nie mają charakteru całościowego, nie są również propozycją uporządkowanego konspektu do rozprawy, ich celem jest jedynie wprowadzenie do samodzielnej refleksji na temat wskazanych poematów, określenie możliwych obszarów refleksji. Żaden z zasygnalizowanych obszarów interpretacyjnych nie musi koniecznie zaistnieć w przygotowywanej przez uczestnika zawodów pracy.

Literatura przedmiotu:

  • W. Arcimowicz, "Assunta" Cypriana Norwida poematem autobiograficzno- filozoficznym, "Prąd" 1933, t. 24. Odb. pt. "Assunta" Cypriana Norwida. Poemat autobiograficzno- filozoficzny, Lublin 1933.
  • W. Borowy, O Norwidzie. Rozprawy i notatki, Warszawa 1960.
  • W. Borowy, O poezji Mickiewicza, t. 1, Lublin 1958.
  • A. Bronowski, Poemat Słowackiego "W Szwajcarii" i jego geneza, w: Juliusz Słowacki 1809 – 1849. Księga zbiorowa w stulecie zgonu, Londyn 1951.
  • M. Buczkówna, Z przeciw uczucia do przeciw rozumu. ("Szczesna" i "Assunta" C.K. Norwida), "Poezja" 1967, nr 5.
  • J. Cywińska- Kryszewska, "Assunta" C. K. Norwida – próba monografii, "Sprawozdanie Towarzystwa Naukowego KUL" nr 7, Lublin 1958.
  • K. Górski, Bohater romantyczny, E. Jaworska, Upiór, S. Treugutt, Bajronizm, hasła w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
  • R. Doktór, "Assunta" jako poemat miłosny, "Studia Norwidiana" 1993, nr 11.
  • R. Doktór, Przyczynek do genezy "Assunty" Cypriana Norwida, "Roczniki Humanistyczne" 1998, z.1.
  • B. Dopart, Mickiewiczowski romantyzm przedlistopadowy, Kraków 1992.
  • J. Gomulicki, Rzeczywistość i marzenie. (Glosy do dwóch poematów Norwida), wstęp w: Dwa poematy miłosne. [Szczesna, Assunta], oprac. i wstęp J.W. Gomulicki, Warszawa 1966.
  • G. Halkiewicz-Sojak, Byron w twórczości Norwida, Toruń 1994.
  • G. Halkiewicz-Sojak, Wobec tajemnicy i prawdy. O Norwidowskich obrazach "całości", Toruń 1998.
  • M. Janion, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975, rozdz. 2, 5.
  • J. Kleiner, Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, Kraków 1999, t. 2, rozdz. III: Poezja marzeń miłosnych.
  • J. Kleiner, Mickiewicz, t. 1, Lublin 1948 lub Lublin 1995.
  • A. Kowalczykowa, Słowacki, Warszawa 1999.
  • B. Kuczera-Chachulska, O kształcie gatunkowym IV części "Dziadów", w: taż, Przemiany form i postaw elegijnych w liryce polskiej XIX wieku. Mickiewicz – Słowacki – Norwid – Faleński – Asnyk – Konopnicka, Warszawa 2002.
  • L. Libera, "W Szwajcarii". Studium o Juliuszu Słowackim, Kraków 2001.
  • Z. Łapiński, Norwid, Warszawa 1984.
  • J. Maciejewski, Florenckie poematy Słowackiego, "Poema Piasta Dantyszka herbu Leliwa o piekle. "Ojciec zadżumionych", "W Szwajcarii", "Wacław", Wrocław 1974.
  • M. Maciejewski, Spojrzenie "w górę" i "wokoło" (Norwid- Malczewski), w: tegoż, Poetyka. Gatunek – obraz. W kręgu poezji romantycznej, Wrocław 1977.
  • St. Makowski, W szwajcarskich górach. Alpejskie krajobrazy Słowackiego, Warszawa 1976.
  • S. Pigoń, Do źródeł "Dziadów" kowieńsko-wileńskich, w: tenże, Studia literackie, Kraków 1951.
  • S. Pigoń, Formowanie "Dziadów" części drugiej, Warszawa 1976.
  • M. Piwińska, Miłość romantyczna, Warszawa 1984.
  • M. Piwińska, Hasło: "Miłość", w: Słownik literatury polskiej XIX w., pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, Warszawa 1991.
  • R. Przybylski, Słowo i milczenie Bohatera Polaków. Studium o "Dziadach", Warszawa 1993.
  • A. Siemieńska, Motyw śmierci w poemacie "Assunta" i w elegii "Na zgon Poezji", w: Czytając Norwida 2, red. S. Rzepczyński, Słupsk 2003.
  • P. Siekierski, Poetyka przestrzeni w "Assuncie" Cypriana Norwida, "Przegląd Humanistyczny" 1983, nr 7.
  • Z. Stefanowska, Próba zdrowego rozumu, Warszawa 1976.
  • Z. Stefanowska, Dziady, hasło w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1, Warszawa 1984.
  • K. Trybuś, "Assunta" jako poemat metafizyczny, "Studia Norwidiana" 11 (1993).
  • Cz. Zgorzelski, Człowiek w twórczości Mickiewicza, w: tenże, O sztuce poetyckiej Mickiewicza, Warszawa 1976.
  • M. Zielińska, Opowieść o Gustawie i Maryli, Warszawa 1998.
  • H. Życzyński, Cypriana Norwida "Assunta", w: tenże, Studia estetyczno-literackie, Cieszyn 1924.