OLiJP 2008/2009 – Temat 1

Retoryczność w piśmiennictwie epok dawnych

Zadaniem uczestnika Olimpiady podejmującego ten temat jest:

  1. zapoznanie się z podstawowymi kompendiami dotyczącymi retoryki i opanowanie najważniejszych elementów wiedzy z tej dziedziny.
  2. wybór trzech utworów z różnych epok literackich (renesans, barok, oświecenie) i ich analiza z punktu widzenia zastosowanych w nich zabiegów i środków retorycznych.

Przedmiotem obserwacji i analizy mogą być w szczególności:

  1. sytuacja nadawczo-odbiorcza wypowiedzi oraz środki służące jej kształtowaniu.
  2. zasady konstruowania i rozwijania wypowiedzi.
  3. figury myśli i figury mowy, ich funkcje i wzajemne powiązania w wypowiedzi.
  4. zjawisko tropów retorycznych – czy występują, jak są potraktowane i czemu służą.
  5. retoryczność a gatunek literacki.
  6. retoryczność a budowa wiersza i/lub – a budowa składniowa wypowiedzi (w wierszu lub w prozie).
  7. czy zasady retoryki są aktualne w piśmiennictwie współczesnym, jak się przejawiają, czemu służą.

Lektury:

A. Teksty źródłowe:

  • Arystoteles, Retoryka – Poetyka, przeł. H. Podbielski, Warszawa 1988
  • Marcus Tullius Cicero – wybór pism dotyczących retoryki oraz
  • Marcus Fabiusz Quintilianus – wybór pism dotyczących retoryki [w:] Rzymska krytyka i teoria literatury. Wybór, oprac. S. Stabryła, Wrocław 1983

B. Opracowania:

  • J. Abramowska, Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich, "Pamiętnik Literacki" 1982, z. 1/2
  • E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, Kraków 1990 (r. IV i V)
  • A. Gorzkowski, Gra w Krasickiego czyli kilka uwag o retoryczności "Satyr" warmińskiego biskupa, "Kresy Południowo-Wschodnie", R. 1, 2003, z. 1.
  • M. Korolko, O prozie "Kazań sejmowych" Piotra Skargi, Warszawa 1971
  • M. Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990
  • H. Lausberg, Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przeł. A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.
  • B. Otwinowska, artykuły: Retoryka, Tropy [w:] Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej i in., Wrocław 1999
  • B. Otwinowska, Retoryka [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T Kostkiewiczowej, Wrocław 1996 (lub wyd. późniejsze)
  • "Pamiętnik Literacki" 1977, z. 1, 2 Dział "Przekłady": Retoryka dawniej i dzisiaj I i II, (szczeg. przekłady artykułów z z. 1: B. Douglasa, P. Zumthora, B. Emricha oraz z z. 2: K. Burke'a, R. Barthesa, R. Lachmann, T. Todorova).
  • Retoryka a literatura, pod red. B. Otwinowskiej, Wrocław 1984
  • A. Wierzbicka, System składniowo-stylistyczny prozy polskiego renesansu, Warszawa 1966
  • S. Zabłocki, Spory o retorykę w XVI wieku a twórczość Mikołaja Reja, "Prace Literackie" t. 11-12, 1970
  • J. Ziomek, Retoryka opisowa, Wrocław 1990.