LXI. O Żydach i kwestii żydowskiej

  • Problem asymilacji; propagowanie wzorców asymilacyjnych; krytyka asymilacji.
  • Obraz Żydów w literaturze pozytywistycznej Prusa, Orzeszkowej, Świętochowskiego, Szaniawskiego, Konopnickiej; stosunek do judaizmu; wzorce, obciążenia, stereotypy.
  • Filosemityzm i antysemityzm; wyjątkowość Meira Ezofowicza.
  • Żyd jako Inny.

Utwory:

  • Orzeszkowej Eli Makower, Meir Ezofowicz, opowiadania Ogniwa z tomu Melancholicy, t. 2; Rotszyldówna, w: Pisma zebrane, red. J. Krzyżanowski, t. 52; Drobiazgi, t. 2; Silny Samson z tomu: Z różnych sfer, t. 2; rozprawa O Żydach i kwestii żydowskiej, 1882, przedruk w: Orzeszkowa, Pisma. Wydanie zbiorowe zupełne, red. A. Drogoszewski, Warszawa 1913, t. 9; Prusa Lalka, wybór kronik z: Kroniki, t. 1-20, red. Z. Szweykowski, Warszawa 1956-1970; Listy podróżnika Nordenskjolda do podróżnika Andersona, w: Wczoraj – dziś – jutro. Wybór felietonów, oprac. Z. Szweykowski, Warszawa 1973; Świętochowskiego nowele: Chawa Rubin, Sam w sobie, z tomu Nowele i opowiadania, oprac. S. Sandler, Wrocław 1965; Konopnickiej nowele: Jakton, Mendel Gdański, w: Nowele, wybór i oprac. A. Brodzka, Warszawa 1968, t. 1; Szaniawskiego (pseud. Junosza) opowiadania Froim, Łaciarz z: Obywatel z Tamki, wybór i wstęp J. Rurawski, Warszawa 1960.

Konteksty historyczne i filozoficzne:

  • E. Levinas, Trudna wolność. Eseje o judaizmie, przekł. A. Kuryś (przy współpracy J. Migasińskiego), wstęp M. Jędraszewski, posłowie M. Czajkowski, Gdynia 1991.
  • St. Vincenz, Tematy żydowskie, Londyn 1977 lub Gdańsk 1993 (wstęp J. Hersch, posłowie A. Vincenz).

Opracowania:

  • J. Błoński, Żydzi u Prusa i Żeromskiego, w: Biedni Polacy patrzą na getto, Kraków 1994.
  • B. Burdziej, Super flumina Babylonis. Psalm 136 (137) w literaturze polsiej XIX-XX wieku, Toruń 1999.
  • A. Cała, Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864-1897). Postawy, konflikty, stereotypy, Warszawa 1989.
  • H. Grynberg, Terra incognita, w: Prawda nieartystyczna, Katowice 1990.
  • A. Hertz, Żydzi w kulturze polskiej, przedmowa J. Górski, Warszawa 1988.
  • Historia kultury Żydów polskich. Słownik, red. A. Cała, Warszawa 2001.
  • E. Paczoska, Sklep Mincla i Wokulskiego, czyli Żydzi, Niemcy i my, w: "Lalka", czyli rozpad świata, Białystok 1995.
  • Wł. Panas, Pismo i rana. Szkice o problematyce żydowskiej w literaturze polskiej, Lublin 1996.
  • Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, red. J. Tomaszewski, A. Żbikowski, Warszawa 2001.