XXXII OLiJP – Temat 5

V. "Żywa mowa". Język mówiony potoczny jako podstawowa forma komunikacji.

I

  1. Nieoficjalna i oficjalna odmiana języka mówionego wobec innych odmian języka. Zakres występowania tych dwu odmian mowy i zasadnicze cechy różnicujące. Stosunek do norm poprawności językowej,
  2. wypowiedzi ustne spontaniczne a inne typy wygłaszanych tekstów,
  3. nieoficjalna odmiana języka mówionego, czyli "język potoczny" – w typowych użyciach. Charakterystyka komunikacji "twarzą w twarz",
  4. dialog jako podstawowa forma komunikacji ustnej; różne odmiany sytuacji dyskursywnych i ich wpływ na kształt językowy wypowiedzi,
  5. użycie środków językowych o funkcji faktycznej,
  6. nadawca i odbiorca wypowiedzi potocznej – ich wspólne usytuowanie komunikacyjne. Możliwość wskazywania przedmiotów we wspólnym polu widzenia i sposób odnoszenia się do rzeczy znanych obu rozmówcom; możliwość przewidywania i sprawdzania, co miał na myśli rozmówca (presupozycje, implikacje, wnioski jako istotny składnik każdego typu komunikacji –łatwiej przewidywalny przy komunikacji bezpośredniej),
  7. zachowania rozmówców jako istotny czynnik komunikacji "twarzą w twarz" (gestykulacja, mimika, zachowanie dystansu cielesnego); użycie sygnałów parajęzykowych. "Gesty foniczne" (np. hm),
  8. cechy prozodyjne wypowiedzi (intonacja, siła głosu i akcent –m.in. akcent zdaniowy iloczas, tempo, barwa głosu, pauza). Ich funkcje znakowe w języku mówionym,
  9. charakterystyczne cechy składniowe spontanicznej wypowiedzi mówionej (anakoluty, potoki składniowe, uproszczenie budowy zdań),
  10. słownictwo potoczne i środki ekspresji językowej w spontanicznych wypowiedziach mówionych.

II

Nagraj i zapisz wypowiedzi ilustrujące spontaniczna mowę potoczną. Przeanalizuj ich ukształtowanie językowe i wskaż zjawiska charakterystyczne dla języka mówionego, wykorzystując wiadomości na temat nieoficjalnej odmiany komunikacji ustnej.
Wskaż utwór literacki, w którym pojawia się stylizacja na język mówiony potoczny. Jaką funkcję pełni ona w utworze? Przeanalizuj środki językowe służące stylizacji. Czy można wskazać takie właściwości "żywej mowy", których autor nie brał pod uwagę?


I. Opracowania

  • F. Nieckula, Język ustny a język pisany [w:] Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, pod red. J. Bartmińskiego, Wrocław 1993 (i wyd. nast.) lub tegoż, Język mówiony i język pisany, [w:] Język a kultura, t. 5: Potoczność w języku i w kulturze, pod red. J. Anusiewicza i F. Nieckuli, Wrocław 1992.
  • K. Ożóg, Ustna odmiana językowa ogólnego, [w:] Współczesny język polski, op. cit.

II. Lektura uzupełniająca

  • J. Bartmiński, Styl potoczny [w:] Współczesny język polski, op. cit.
  • D. Buttler, Polskie słownictwo potoczne, "Poradnik Językowy" 1977, nr 2 i 4.
  • J. Mayen, O stylistyce utworów mówionych, Wrocław 1972 (zwłaszcza rozdz. VI: Gest foniczny).
  • J. Mazur, Organizacja tekstu potocznego. Na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego, Lublin 1986 (części dotyczące polszczyzny).
  • K. Pisarkowa, Składnia rozmowy telefonicznej, Wrocław 1975.
  • Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa, pod red. B. Dunaja, Warszawa – Kraków 1981 (wybrane artykuły).
  • Studia nad składnią polszczyzny mówionej. Księga referatów konferencji poświęconej składni metodologii badań języka mówionego (Lublin 6-9 X 1975), pod red. T. Skubalanki, Wrocław 1978 (wybrane artykuły).
  • Tekst ustny – texte oral. Ustność w literaturze, pod red. M. Abrammowicza i J. Bartmińskiego, Wrocław 1989 (wybrane artykuły.
  • Z. Adamiszyn, Styl potoczny [w:] Przewodnik po stylistyce polskiej, pod red. S. Gajdy, Opole 1995.