Egzamin pisemny

Pisemna część egzaminu sprawdza umiejętność rozumienia czytanego tekstu nieliterackiego i pisania własnego tekstu w związku z tekstem literackim. Zdający otrzymuje:

  • na poziomie podstawowym jeden arkusz egzaminacyjny i ma 170 min. na rozwiązanie zadań
  • na poziomie rozszerzonym jeden arkusz egzaminacyjny i ma 180 minut na rozwiązanie zadań.

Na obydwu poziomach w arkuszu znajaduje się:

  1. część sprawdzającą rozumienie czytanego tekstu,
  2. część sprawdzającą umiejętność pisania własnego tekstu.

Część sprawdzająca rozumienie czytanego tekstu zawiera:

  1. tekst (około 1200 słów),
  2. test (12-16 zadań otwartych i/lub zamkniętych) z miejscami na wpisanie odpowiedzi.

Uwaga: na kolejnych egzaminach po 2005 roku jest możliwe zastąpienie testu poleceniem napisania streszczenia logicznego, tzn. spójnego tekstu o określonej długości, odtwarzającego logiczny układ tekstu czytanego (teza, argumenty, przykłady dowodzące trafności argumentów, wniosek). W 2005 roku pytania o logiczną strukturę czytanego tekstu mogą pojawić się w teście.

Tekst służący do sprawdzania umiejętności czytania będzie:

  1. publicystyczny lub popularnonaukowy,
  2. przejrzyście skonstruowany,
  3. napisany staranną polszczyzną,
  4. nie obrażający uczuć i światopoglądu zdającego,
  5. współczesny,
  6. argumentacyjny i oryginalny, a więc nietłumaczony z języka obcego,
  7. poruszał tematy ogólne (np. z dziedziny literatury, języka, historii, filozofii, kultury, nauk społecznych).

Pytania testu sprawdzającego rozumienie czytanego tekstu mogą dotyczyć:

  1. poziomu znaczeń, czyli:
    • rozumienia słów, związków frazeologicznych, zdań; odczytywania znaczeń dosłownych i metaforycznych, znaczeń słów z kontekstu, odróżniania informacji od opinii, znajdowania słów – kluczy,
    • rozumienia myśli zawartej w akapicie lub części tekstu, wyszukiwania informacji, selekcjonowania informacji, hierarchizowania, porównywania, dostrzegania analogii i przeciwieństw,
    • rozumienia głównej myśli tekstu (rozumienia tekstu jako całości) oraz umiejętności wnioskowania;
  2. poziomu struktury, czyli:
    • kompozycji tekstu, tj. odróżniania wstępu, rozwinięcia, zakończenia, wskazywania zasady kompozycyjnej,
    • odkrywania związków logicznych, czyli rozumienia toku przyczynowoskutkowego, wskazywania np.: tezy, hipotezy, argumentów, kontrargumentów, przykładów, wniosków, zależności między zdaniami, akapitami i częściami tekstu,
    • rozumienia znaczenia występujących w tekście wyrazów, wskazujących na tok myślenia autora (sygnalizujących wnioskowanie, podtrzymywanie myśli, zwrot myśli, dygresję, powtórzenie myśli, nawiązanie do myśli zawartej w poprzednim akapicie);
  3. poziomu komunikacji, czyli:
    • genezy tekstu,
    • rozpoznawania nadawcy,
    • dostrzegania celu tekstu (intencji nadawcy),
    • adresata i sposobu oddziaływania na niego,
    • dostrzegania cech stylistycznych tekstu i rozumienia funkcjonalności środków językowych.

Skonstruowane zadania można uporządkować według następujących kategorii:

  • odtwarzanie – czytanie z najprostszym zrozumieniem, odnajdujące w treści gotowe informacje, sądy i opinie sformułowane dosłownie. Ogólna dyspozycja w zadaniach brzmi – "powtórz." (np. wypisz z tekstu definicję..., z akapitu 6. zacytuj fragment zdania, w którym autor charakteryzuje...);
  • przetwarzanie – czytanie na poziomie zrozumienia, wymagające zrozumienia informacji, sądów i opinii częściowo bądź całkowicie przetworzonych. Ogólna dyspozycja w tym przypadku brzmi "powtórz inaczej." (np. na podstawie akapitów 6 i 7 sformułuj trzy argumenty potwierdzające tezę...).

W teście powinny przeważać zadania "na przetwarzanie."

Część sprawdzająca umiejętność pisania własnego tekstu zawiera:

  1. 2 tematy pracy do wyboru,
  2. strony przeznaczone na napisanie wypracowania.

Wypracowanie sprawdza umiejętność pisania własnego tekstu o kulturze (literaturze, języku, sztuce, filozofii...) z pozycji twórczego odbiorcy, maturzysta otrzymuje do wyboru 2 tematy pracy oraz strony przeznaczone na napisanie wypracowania.

Egzamin na poziomie rozszerzonym różni się od egzaminu na poziomie podstawowym zakresem sprawdzanych umiejętności, rodzajem zadań oraz kryteriami oceniania.

Na obu poziomach egzaminu sprawdzającego umiejętność pisania punktem wyjścia pracy abiturienta jest tekst (około 1000 słów), który zdający otrzymuje.

Na poziomie podstawowym tematy są redagowane w odniesieniu do jednego lub dwóch utworów literackich, albo fragmentu/fragmentów utworów literackich wymienionych w rozdziale V Wymagania egzaminacyjne i zobowiązują do odczytania utworu/utworów głównie na poziomie idei. Tematy powinny zawierać polecenie, np.: zanalizowania, zinterpretowania, porównania, skomentowania, napisania opinii o problemie zawartym w tekście, scharakteryzowania bohatera i jego kreacji, języka utworu, prądu, zjawiska typowego dla epoki, przedstawienia własnych refleksji zainspirowanych problemem zawartym w utworze lub fragmencie utworu.

Na poziomie rozszerzonym tematy są redagowane na podstawie jednego lub dwóch tekstów, albo fragmentów tekstów i zobowiązują do odczytania utworu/utworów zarówno na poziomie idei, jak i organizacji. Tematy powinny zawierać polecenie, np. zanalizowania i zinterpretowania tekstów, porównania tekstów – także z różnych dziedzin sztuki, wyrażenia własnej opinii na temat tekstów kultury i problemów w nich zawartych oraz uzasadnienia jej, przeanalizowania języka tekstu, polemizowania z poglądem wyrażonym w tekście.

W trakcie pisania egzaminu zdający mogą korzystać ze słownika ortograficznego i poprawnej polszczyzny.

Wypracowanie maturalne zdającego powinno być – w zależności od pisma – nie krótsze niż 2 strony (tj. około 250 słów). W wypracowaniu krótszym niż około 250 słów będzie oceniane tylko rozwinięcie tematu, natomiast styl, kompozycja i język pracy nie będą oceniane.

Opracował: RB (na podst. Informatora oraz Rozporządzenia MENiS z d. 30 kwietnia 2007 r.)