Czasownik – czasy

1. W odmianie czasownika polskiego występują trzy czasy: teraźniejszy (piszę), przeszły (pisałem, napisałem) i przyszły (będę pisał a. będę pisać, napiszę). W trybie warunkowym rozróżnia się formy obojętne pod względem czasu (pisałbym, napisałbym) i formy czasu przeszłego (byłbym pisał, byłbym napisał). Formy czasu przeszłego trybu warunkowego wychodzą z użycia.

2. Końcówki czasu przeszłego –(e)m, –(e)ś, –(i)śmy (p.) itd. są ruchome, pisze się je łącznie z czasownikiem lub z innymi wyrazami, np.: Co tam widziałeś a. coś tam widział? Gdzie byliście wczoraj a. gdzieście byli wczoraj? Wczorajeś przyjechał? We Wrocławiuśmy byli w zeszłym roku.

W wyjątkowych wypadkach, gdy pisownia łączna utrudniłaby zrozumienie sensu wypowiedzi, można między wyraz poprzedzający a końcówkę wstawić łącznik, np. Gdzie-ś pojechał? (ale: pojechał gdzieś). Zarówno umieszczanie końcówki przy czasowniku (np. Wczoraj przyjechaliśmy), jak i przy którymś z wyrazów poprzedzających jest poprawne (np. Wczorajeśmy przyjechali).

Uwaga: Niepoprawne są ruchome końcówki czasu przeszłego z elementem -że-, np. tużeśmy mieszkali (zamiast: tuśmy mieszkali a. tu mieszkaliśmy). Natomiast poprawne są połączenia spójnika że z ruchomymi końcówkami czasu przeszłego: Pamiętam, żeśmy tu mieszkali a. pamiętam, że tu mieszkaliśmy.

3. Nie należy używać konstrukcji bez końcówki osobowej, takich jak: my kupili (zamiast: kupiliśmy), ja czytał (zamiast: czytałem).

4. Rażącym błędem jest używanie męskoosobowych form czasu przeszłego w połączeniu z rzeczownikami niemęskoosobowymi, np.: Stoły stali pod ścianami (zamiast: Stoły stały pod ścianami). Dziewczyny poszli na tańce (zamiast: Dziewczyny poszły na tańce).

5. Czas przyszły złożony tworzymy tylko od czasowników niedokonanych dodając formy będę, będziesz itp. do bezokolicznika albo form 3. os. czasu przeszłego odpowiedniej liczby i rodzaju (obie te konstrukcje są równie poprawne). Przykłady: Chłopiec będzie się uczył a. ...będzie się uczyć. Hanka będzie czytać a. ...będzie czytała. Żołnierze będą walczyć a. ...będą walczyli.

Szyk członów można zmieniać tylko w konstrukcji z bezokolicznikiem, np. Będę pracować dużo a. pracować będę dużo; ale nie: pracowała będę (zamiast: będę pracowała).

6. Czas zaprzeszły oznaczający czynność wcześniejszą w stosunku do innej przeszłej nie jest już używany (np. zamiast dawnego: Widywałem go był już dawniej, dziś tylko: Widywałem go już dawniej).

Źródło: Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1998, wyd. XVIII.