Interpretowanie poezji
O poezji – czyli jak zanalizować i zinterpretować tekst poetycki
Analiza i interpretacja polega na umiejętnym stawianiu pytań, na które odpowiedzieć ma tekst. Poniżej prezentujemy w formie uporządkowanej listy zagadnienia, o które można pytać w trakcie interpretacji. Trzeba zaznaczyć, że zaproponowana kolejność nie zawsze będzie odpowiadać specyfice tekstu.
I. Wstępne rozpoznanie całości
- poszukiwanie nadrzędnego sensu utworu, sprecyzowanie zakresu owych poszukiwań;
- sformułowanie wstępnej hipotezy interpretacyjnej.
II. Relacja nadawca – adresat
-
kto do kogo mówi?
- kreacja podmiotu lirycznego ("ja" liryczne);
- konstrukcja adresata monologu ("ty" liryczne);
- relacje między podmiotem a adresatem: dystans (ja – ty; ja – wy), identyfikacja (my, ja – my);
-
w jakiej sytuacji?
- sytuacja liryczna (okoliczności wypowiedzi, uwarunkowania sytuacyjne);
- rodzaj liryki (bezpośrednia, pośrednia, wyznania, itp.).
III. Ukształtowanie wypowiedzi
-
jak mówi?
- konstrukcja (organizacja) wypowiedzi lirycznej (np. monolog, dialog, wyznanie);
- pozycja "ja" lirycznego (dystans, zaangażowanie, humor, ironia itp.);
-
w jakim gatunku się wypowiada?
- związek pomiędzy ukształtowaniem formalnym a charakterem wypowiedzi;
- dostrzeganie funkcjonalności rozwiązania artystycznego, funkcjonalna analiza uwzględniająca znajomość konwencji oraz znaczeniotwórczą rolę zabiegów formalnych;
- opis i analiza jako podstawa uogólnień interpretacyjnych, poprawne i funkcjonalne operowanie podstawowymi pojęciami z zakresu poetyki oraz budowy języka;
-
jaka jest dominanta kompozycyjna (nadrzędna zasada organizacji utworu)?
- wpływ odczytanej dominanty na przyjętą hipotezę interpretacyjną.
IV. Temat utworu
- o czym mówi (informacje stematyzowane i implikowane)?
- uwzględnienie miejsc nacechowanych znaczeniowo (tytuł, pointa, gatunek);
- kluczowe wyrażenia i znaczące motywy kulturowe, funkcjonalne wykorzystanie przywołanych w utworze odwołań do kontekstu kulturowego (motywy, nawiązania intertekstualne);
- jak wpisuje się w powszechnie obowiązujące poglądy (kontekst macierzysty).
V. Konteksty interpretacyjne
- nawiązania przywołane w utworze bezpośrednio (jak w punkcie IV. 3-4);
- inne układy odniesienia, które oświetlają utwór: konteksty kulturowe (kontekst filozoficzny, estetyczny, genologiczny) i konteksty osobiste ucznia.
VI. Interpretacja uogólniająca
- wynikająca z odczytania całości teza interpretacyjna
- sposób oceny i wartościowania.
Źródło: Materiał szkoleniowy prezentowany na kursach przygotowujących nauczycieli do Nowej Matury.
Zmiany: R. Bednarz.