Pytania z historii literatury

Olimpiada Literatury i Języka Polskiego
Zawody okręgowe – część ustna

  1. Średniowieczna pieśń religijna – Bogurodzica a Żale Matki Boskiej pod krzyżem.
  2. Śmierć i cierpienie w literaturze średniowiecznej. Co utwory z tej epoki mają do powiedzenia ludziom początku XXI wieku?
  3. Poczucie sprawiedliwości i porządku świata w twórczości M. Reja.
  4. Co wiesz o Mikołaju Reju? Czy znajdujesz w jego twórczości problemy, tematy, zjawiska warte przemyślenia przez człowieka XXI wieku?
  5. Biografia, filozofia życia, artyzm w Trenach Jana Kochanowskiego.
  6. Miejsce Biblii w literaturze dawnej Polski: tłumaczenia, parafrazy, inspiracje.
  7. Andrzej Frycz Modrzewski i Piotr Skarga: różne realizacje poczucia odpowiedzialności za losy kraju.
  8. Staropolskie sonety (od Jana Kochanowskiego do Jana Andrzeja Morsztyna).
  9. Język poetycki Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.
  10. Poezja metafizyczna epoki baroku – autorzy, tematy, problemy.
  11. Co rozumiesz przez określenie "poezja kunsztowna"? Wskaż okresy literackie, w których rozwijał się ten typ twórczości. Czy podoba Ci się taka poezja?
  12. Spory o barok. Jakich znasz pisarzy tej epoki, jakie problemy, niepokoje, wartości znajdujesz w ich utworach?
  13. Związki literatury staropolskiej z literaturą europejską (analogie, naśladowania, przekłady).
  14. Omów powiązania literatury staropolskiej z kulturą antyczną i zachodnioeuropejską.
  15. Artysta jako bohater utworu literackiego – wybrane przykłady z literatury staropolskiej i XIX wieku.
  16. Małe formy poetyckie (epigramat, fraszka, bajka) w literaturze dawnej.
  17. Tematyka moralna i polityczna w dawnym dramacie polskim (Odprawa posłów greckich J. Kochanowskiego i Powrót posła J. U. Niemcewicza).
  18. Sarmatyzm – ideały i praktyka (Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek). Oświeceni wobec sarmatyzmu.
  19. Gawędowość Pamiętnika Jana Chryzostoma Paska.
  20. Barokowe rozumienia piękna w sztuce i poezji.
  21. Jak rozumiesz termin "klasycyzm"? Zanalizuj na przykładzie wybranego utworu główne cechy poetyki klasycystycznej.
  22. Twoja lektura Satyr i Bajek I. Krasickiego. Jakie sprawy zainteresowały Cię w tych utworach, jakie uznałbyś za aktualne?
  23. Środki poetyckiego wyrazu w liryce F. Karpińskiego i F. D. Kniaźnina.
  24. Funkcje ironii w literaturze polskiej czasu oświecenia i romantyzmu (na wybranych przykładach).
  25. "Prawidła" i "swobodna imaginacja" – spór o sposób i zakres poznawania świata u progu romantyzmu.
  26. Ballada romantyczna jako wyraz nobilitacji ludowego świata wartości.
  27. Przedstaw biografie jednego z wielkich polskich romantyków. Czy biografia ta przynosi wiedzę wyłącznie o indywidualnych losach jednego człowieka? Jaką rolę pełnią w kulturze biografie wybitnych postaci?
  28. Między urodą świata a udręką duszy. Świat doznań podmiotu mówiącego sonetów odeskich i Sonetów krymskich A. Mickiewicza.
  29. Maria Antoniego Malczewskiego wobec wybranej powieści poetyckiej A. Mickiewicza (typ bohatera romantycznego, nasycenie pesymizmem, uniwersalizm problemów, realizm psychologiczny, nowatorstwo).
  30. Kordian Juliusza Słowackiego jako głos poety w dialogu na tematy polityczne i egzystencjalne.
  31. Tragizm jednostki i tragizm dziejów w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego.
  32. Jak w Nie-Boskiej komedii przedstawione są hasła Wielkiej Rewolucji Francuskiej: wolność, równość, braterstwo?
  33. Nie-boska komedia – Zygmunta Krasińskiego refleksja o historii.
  34. Konrad i Ksiądz Piotr – dwie hierarchie wartości, dwa style działania. W jakich utworach romantyzmu odnajdujesz jeszcze antynomię pychy i pokory?
  35. Dziadów cz. II i III jako wyraz jedności materialnego z duchowym, kultury ludowej z kulturą "wysoką", dobra jednostki z interesem ogółu.
  36. Pan Tadeusz i Trylogia wobec sarmatyzmu.
  37. Pan Tadeusz – poemat liryczny? Zwróć uwagę na sytuację osoby mówiącej, aurę emocjonalną, koloryt postaci, sposób opowiadania i opisu.
  38. Kto w Panu Tadeuszu opowiada o świecie szlacheckim? Jakie role pełni postać narratora w utworze?
  39. Komedia Fredry wobec romantyzmu i tradycji klasycystycznych.
  40. Komedie Fredry a Pan Tadeusz: świat przedstawiony, bohaterowie, liryzm.
  41. Ludzie wybitni w wierszach J. Słowackiego (np. Na sprowadzenie prochów Napoleona, Pogrzeb kapitana Meyznera) i C. K. Norwida (Bema pamięci żałobny rapsod, Na zgon śp. Jana Gajewskiego). Przedstaw podobieństwa i różnice w ujęciu.
  42. "Od uwielbienia do wzgardy" – rozpiętość i barwa uczuć w wybranych utworach okresu romantyzmu.
  43. Kim jest poeta? Spróbuj odpowiedzieć na to pytanie posługując się wierszami J. Słowackiego (np. Los mię już żaden nie może zatrwożyć..., Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała...).
  44. Adam Mickiewicz i J. Słowacki wobec problemu niepodległości narodowej – postulaty społecznej odnowy i przenikliwość osądu.
  45. Jak możliwe jest pisanie o świecie własnych przeżyć? Spróbuj omówić romantyczne środki poetyckiego wyrazu, które pozwalają uzewnętrznić i uwiarygodnić intensywne i skomplikowane życie wewnętrzne.
  46. Liryka lozańska jako punkt dojścia przemian bohatera lirycznego wierszy A. Mickiewicza.
  47. Omów znane Ci przykłady romantycznej epistolografii. Porównaj kreowaną w nich rzeczywistość z dostępną gdzie indziej wiedzą o życiu autora i epoce.
  48. W jaki sposób Norwid dopełnia myślenie romantyków o sztuce i powołaniu artysty.
  49. Historia, chwila obecna i wieczność w przemyśleniach Norwida.
  50. Jakie utwory kształtowały mit powstania styczniowego? Czy znasz takie teksty, także spoza epoki, które prowadziły do demitologizacji tego wydarzenia?
  51. Pozytywiści warszawscy: jak oceniasz pozycję tego ugrupowania? Co stanowiło o sile pozytywistów, a co o ich słabości? Kto stanowił konkurencję dla pozytywistów? Jak ta sprawa zmieniała się w czasie?
  52. Co wiesz o prasie po powstaniu styczniowym? Jakie znasz tytuły? Kto był współpracownikiem znanych Ci gazet? Czy zetknąłeś się / zetknęłaś się z publicystyką Aleksandra Świętochowskiego? Co wiesz o tym człowieku? Co wiesz o jego pisaniu?
  53. Jakie fakty z biografii Elizy Orzeszkowej mogą wydać się ciekawe dzisiaj? Co uważasz za najważniejsze wydarzenia jej życia?
  54. Na czym polegała lub miała polegać oczyszczająca siła Nad Niemnem?
  55. Opisz budowę Nad Niemnem. Jak dowiadujemy się o wydarzeniach poprzedzających akcję? Jak autorka radzi sobie z wielowątkowością? Jak jest rola epizodów? Postaci pobocznych? Jaką funkcje pełnią tradycyjne zawęźlenia fabularne: konflikt dwóch stron reprezentujących odmienne racje; mezalians; romans; rywalizacja o ukochaną lub ukochanego?
  56. Czy w Nad Niemnem Orzeszkowa tylko opisuje świat czy też go tworzy, uwzniośla? Do jakich mitów odwołuje się autorka? Jakiemu przesłaniu są one podporządkowane?
  57. Co osobliwego dostrzegasz w narracji Lalki? Ilu tu jest narratorów? Jaką wiedzą dysponują? Czemu służą rozwiązania podjęte przez Prusa? Jaki jest ich stosunek do tradycji powieściowej?
  58. Rozważ różne punkty widzenia świata jako zasadę konstruowania narracji w Lalce. Czyj punkt widzenia zaznacza się najwyraźniej? Czy wielość punktów widzenia przeszkadza w lekturze powieści lub tę lekturę utrudnia?
  59. Jaki jest stosunek Prusa w Lalce, a także w publicystyce, do różnego rodzaju stereotypów, powszechnie panujących opinii? Jak przedstawia autor stosunek Wokulskiego do powstania, jego pobyt na zesłaniu, uczucia wobec Rosji i Rosjan? Czemu mają służyć te przewartościowania?
  60. Miłość w Lalce – dlaczego miłość Wokulskiego, a także Izabeli, a może również innych bohaterów, jest dziwna? Z czego wynika ta dziwność Twoim zdaniem: ze społecznego niedopasowania, z powodów psychologicznych? A może każda miłość jest dziwna, tylko tego nie widzimy?
  61. Co sądzisz o opinii, że Sienkiewicz to polski Aleksander Dumas? Czy Trylogia jest powieścią przygodową? Co przemawia na rzecz takiej tezy, a co jej przeczy?
  62. Jak sądzisz: dlaczego Trylogię publiczność literacka przyjęła dobrze, a nawet bardzo dobrze, a Lalkę – z rezerwą?
  63. Krajowi pisarze dziewiętnastowieczni zmagali się z cenzurą. Wskaż w tekście Nad Niemnem albo Lalki wątki lub fragmenty wyraźnie przemilczane z obawy przed spodziewaną ingerencją, choć sugerowane w zakamuflowany sposób? Czego przede wszystkim dotyczyły? Jakie środki językowe umożliwiają mówienie nie wprost, mówienie wymykające się częściowej odpowiedzialności?
  64. Jakie nowele pozytywistyczne poznałeś / poznałaś? Kto, najczęściej, jest bohaterem tych tekstów? Czy formuła mówiąca o tym, że krótsze formy narracyjne biorą w obronę słabszych, pozbawionych głosu, jest dla Ciebie do przyjęcia? Uzasadnij swoje stanowisko.
  65. Jakie znasz wiersze Marii Konopnickiej? Czym różnią się one od poezji współczesnej? Dlaczego dzisiaj raczej się tak nie pisze? Skąd czerpała Konopnicka wiarę w moc poetyckiego słowa?
  66. Wymień znane Ci wiersze Adama Asnyka. Czy są one Twoim zdaniem "gorące" czy raczej "chłodne"? Jakie są powody dystansu poety do rzeczywistości?
  67. Vade-mecum jako cykl poetycki. Język artystyczny, problematyka, kompozycja.
  68. Literatura i malarstwo w Młodej Polsce – wzajemne wpływy, paralele, oscylacje.
  69. Doświadczenie nicości i absurdu w literaturze Młodej Polski.
  70. Literackie techniki przekazywania doznań wewnętrznych – w poezji / prozie Młodej Polski.
  71. Pisarze Młodej Polski wobec kryzysu kultury.
  72. Krytyka stereotypu społecznego w literaturze Młodej Polski.
  73. Młodopolskie kariery literackie. Omów trzy skontrastowane przykłady.
  74. Młodopolskie zainteresowania naturą i ludowością (np. Tetmajer, Kasprowicz, Leśmian).
  75. Modernizm, naturalizm i elementy romantyczne w poezji Młodej Polski.
  76. Hymny Jana Kasprowicza: ciąg dalszy rozmów z Bogiem w literaturze polskiej.
  77. Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat symboliczny.
  78. Ład świata i przyczyny jego destrukcji w Chłopach Wł. Reymonta.
  79. Epopeiczność Chłopów a Pan Tadeusz: bohaterowie, świat przedstawiony, problemy.
  80. Scharakteryzuj dylematy świadomości wybranych bohaterów Przedwiośnia i Granicy.
  81. Zagadnienia moralne w twórczości Stefana Żeromskiego – uwikłanie pisarza w aktualność społeczno-polityczną czy uniwersalizm problemów?
  82. Stefan Żeromski wobec romantyzmu: bohaterowie, idee, styl.
  83. Na czym polegał spór poetów Awangardy Krakowskiej ze Skamandrytami i jakie miał znaczenie dla poezji późniejszej?
  84. Rola tradycji romantycznych i młodopolskich oraz inspiracji potocznością współczesną w poezji Skamandrytów.
  85. Scharakteryzuj twórczość poetów Awangardy Krakowskiej. Jak oceniasz ich program poetycki i twórczość z perspektywy człowieka schyłku XX wieku?
  86. Język poetycki Tuwima i Przybosia: próba rozróżnień.
  87. Odkrywcy tajemnic psychiki w prozie powieściowej i nowelistycznej dwudziestolecia międzywojennego.
  88. Narracja w pierwszej i narracja w trzeciej osobie. Scharakteryzuj, omów różnice, podaj przykłady zastosowań w konkretnych utworach literatury dwudziestego wieku.
  89. Świat poetycki Leśmiana – próba charakterystyki.
  90. Na czym polega mityzacja rzeczywistości opisanej w prozie Brunona Schulza?
  91. Rola groteski w pisarstwie Stanisława Ignacego Witkiewicza.
  92. Osobowość i doświadczenie życiowe: próba analizy świata przedstawionego Nocy i dni.
  93. Druga fala międzywojennej Awangardy: Miłosz, Czechowicz: próba charakterystyki postaw i poetyk.
  94. Wizja historii i losu człowieka w twórczości wybranego poety lal wojny i okupacji.
  95. Człowiek i historia w literaturze lat wojny i okupacji;
  96. Inny świat Gustawa Herlinga Grudzińskiego i Kamienny świat Tadeusza Borowskiego.
  97. Spróbuj dokonać periodyzacji literatury polskiej od 1945 roku do czasów dzisiejszych.
  98. Jakie gatunki literackie pojawiają się najczęściej w poezji polskiej po roku 1945? Omów jeden z nich.
  99. Jakie gatunki literackie pojawiają się najczęściej w prozie polskiej po roku 1945? Omów jeden z nich.
  100. Obrazy "kraju lat dziecinnych" w literaturze polskiej po 1945 roku.
  101. Nadzieja, nostalgia, gniew: poezja Władysława Broniewskicgo.
  102. Co wiesz o literaturze emigracyjnej po roku 1945? Omów twórczość jednego z wybranych pisarzy emigracyjnych. W jaki sposób pobyt na emigracji wpłynął na twórczość tego pisarza?
  103. Linia Staffa i linia Przybosia podaj przykłady kontynuacji poetyk tych dwóch twórców w poezji po roku 1945.
  104. Pokolenia literackie po roku 1945: scharakteryzuj je na podstawie twórczości najwybitniejszych przedstawicieli.
  105. Współżycie różnych kultur w literaturze polskiej po roku 1945.
  106. Co to był socrealizm? Co wiesz o literaturze socrealistycznej?
  107. Co w krytyce literackiej oznaczał termin "odwilż"? Jakie było znaczenie tej "odwilży" dla współczesnej literatury polskiej? Podaj przykłady zjawisk literackich (pojedynczych lub grupowych) związanych z "odwilżą".
  108. Reportaż współczesny: tematy, techniki, funkcje społeczne, stosunek do literatury. Omów na wybranych przykładach.
  109. Scharakteryzuj utwór autobiograficzny (dziennik, pamiętnik, tom wspomnień) wybranego pisarza współczesnego)
  110. Biografia pisarza jako tworzywo literackie (na przykładzie wybranych utworów z literatury współczesnej).
  111. Współczesny dramat polski: problemy, poetyki, inscenizacje.
  112. Omów wybraną powieść Tadeusza Konwickiego i spróbuj wskazać najistotniejsze cechy jego pisarstwa.
  113. Natura i historia w twórczości Czesława Miłosza.
  114. Twórczość Witolda Gombrowicza i Sławomira Mrożka. Podobieństwa i różnice.
  115. Podobieństwa i/czy różnice? Omów twórczość Czesława Miłosza i Zbigniewa Herberta.
  116. Podobieństwa i/czy różnice? Omów twórczość Tadeusza Różewicza i Stanisława Grochowiaka.
  117. Podobieństwa i/czy różnice? Omów twórczość Wisławy Szymborskiej i Mirona Białoszewskiego.
  118. Omów dokładnie twórczość jednego z wymienionych pisarzy, uzasadniając swój wybór: Jarosław Iwaszkiewicz, Jerzy Andrzejewski, Kazimierz Brandys, Marek Hłasko, Tadeusz Konwicki, Andrzej Kuśniewicz, Stanisław Lem, Wiesław Myśliwski, Edward Stachura, Tadeusz Nowak, Marek Nowakowski, Julian Stryjkowski, Hanna Malewska, Jan Józef Szczepański, Władysław Terlecki.
  119. Czy adaptacje filmowe są interpretacjami czy ilustracjami utworów literackich? Podaj cztery różne przykłady.
  120. Co to jest klasycyzm? Na przykładzie twórczości wybranych poetów scharakteryzuj klasycyzm w dawnej literaturze oraz jego tradycje w literaturze współczesnej.