V. Odmienne części mowy i ich rola w zdaniu

  • Pojęcie odmiany wyrazów.
  • Odmiana rzeczowników, przymiotników, liczebników i czasowników w polszczyźnie a sposób, w jaki tym leksemom przysługują odpowiednie kategorie gramatyczne:
    1. porównawcza charakterystyka form niektórych typowych i nietypowych rzeczowników,
    2. formy zaimków rzeczownych (porównanie z formami rzeczowników),
    3. różnice w paradygmatach przymiotników relacyjnych i jakościowych,
    4. różnice między formami liczebników głównych typu "dwa" i "pięć",
    5. różnice ujęcia paradygmatów czasownikowych (aspekt, strona, kategorie imienne),
    6. neutralizacja kategorii gramatycznych a defektywność paradygmatu – na przykładzie czasownika.
  • Charakterystyka składniowa kategorii gramatycznych, które przysługują poszczególnym częściom mowy, a funkcje form tych leksemów w związkach składniowych. Zagadnienia do wyboru:
    1. charakterystyka składniowa kategorii przypadka, liczby, rodzaju, osoby rzeczowników i zaimków rzeczownych w związkach z rzeczownikami, przymiotnikami, liczebnikami, czasownikami,
    2. charakterystyka składniowa kategorii przypadka, liczby, rodzaju przymiotników w związkach z rzeczownikami, liczebnikami, czasownikami,
    3. charakterystyka składniowa kategorii przypadka, liczby, rodzaju liczebników w związkach z rzeczownikami, przymiotnikami, liczebnikami, czasownikami,
    4. charakterystyka składniowa osoby, liczby, rodzaju, przypadka, aspektu, trybu, czasu, bezokolicznikowości, negacji czasowników w związkach z rzeczownikami, przymiotnikami, liczebnikami, czasownikami.
  • Pojęcia: nadrzędność – podrzędność w konstrukcji składniowej, grupa składniowa, akomodacja (wyjaśnij je na przykładach).
  • Akomodacja a gramatyczność wypowiedzenia.
  • Czasownik (predykatyw) jako centrum zdania:
    1. pojęcia: konotacja składniowa, schemat zdaniowy,
    2. własności fleksyjne form czasownikowych a. ich wymagania składniowe – na przykładzie wybranych czasowników.
  • Przykłady wymagań składniowych rzeczowników, przymiotników, liczebników.

Lektura:

  • Odpowiednie pozycje z Lektury ogólnej, przede wszystkim: 60, 73,84 (s. 137-150 i 151-224), 85 (s. 301-383), 112, 113, 120.

Ponadto:

  • U. Andrejewicz, Polskie zaimki rzeczowne w ujęciu gramatycznym, Białystok 2001.
  • B. Klebanowska, Kategorie morfologiczne w Gramatyce współczesnego języka polskiego, w: "Studia Gramatyczne" VIII, Wrocław 1987, s. 53-64.
  • A. Nagórko, Konotacja w polskich pracach składniowych, "Poradnik Językowy" 25, 1993, s. 231-241.
  • Słownik gramatyki, red. J. Bralczyk, w: Gruszczyński, Warszawa 2002 (wybrane artykuły).
  • M. Świdziński, O dwóch pojęciach współczesnej składni formalnej w programie nauczania języka polskiego w powszechnej szkole średniej, "Polonistyka" XXXIV, (1981), z. 2, s. 113-121.
  • H. Wróbel, Nowa propozycja klasyfikacji syntaktycznej polskich leksemów, w: Studia z leksykologii i gramatyki języków słowiańskich, red. H. Wróbel, Kraków 1996, s. 53-60.