Serwis Humanistyczny "Hamlet"
Nauczyciel

Człowiek wobec historii
Próba analizy i interpretacji "Traktatu moralnego" (1947) Cz. Miłosza."

Motto: A co to jest historia? To są ludzie – ci, którzy żyli i już nie żyją. (Czesław Miłosz)

Temat: Człowiek wobec historii – próba analizy i interpretacji "Traktatu moralnego" (1947) Czesława Miłosza.

Cele: po zajęciach uczeń powinien:

Cel wychowawczy: integracja grupy fakultatywnej, uświadomienie indywidualnej odpowiedzialności człowieka w perspektywie historii.

Metody: praca w grupach, dyskusja.

Formy pracy: samodzielna praca uczniów z fragmentem tekstu, szukanie informacji dostępnych w Internecie, praca nauczyciela z poszczególnymi grupami.

Materiały, pomoce naukowe: tekst utworu Miłosza, 4 komputery z dostępem do Internetu; materiał kontekstowy oraz objaśnienia do tekstu umieszczone w serwisie internetowym "Hamlet".

Czas zajęć: dwie lub cztery jednostki lekcyjne.

Podział na grupy: Uczniów należy podzielić na cztery grupy.

Zadania dla uczniów

Przygotowanie się uczniów do lekcji

1. Samodzielna, uważna i co najmniej dwukrotna lektura tekstu utworu w domu.
2. Lektura tekstu nt. filozofii egzystencjalnej i sporządzenie notatek (Egzystencjalizm).

Przebieg pracy na lekcjach

Grupa I-IV

Wprowadzenie do problematyki "Traktatu moralnego" – krótkie zarysowanie kontekstu historycznego utworu oraz dyskusja nt. znaczenia motta zajęć oraz tytułu utworu.

1. Przeczytaj fragment utworu przeznaczony dla twojej grupy i zaznacz miejsca, w których występują nieznane ci nazwy własne, wyrażenia obce lub słowa, których znaczenia w danym kontekście nie rozumiesz.
2. Następnie, aby znaleźć objaśnienia zaznaczonych miejsc, wyznaczone osoby z grupy korzystają z tekstu utworu umieszczonego w serwisie "Hamlet" – wskazówki: znajdź potrzebny fragment lub słowo i skorzystaj z odnośników; wyszukaj potrzebne ci informacje w następującym dokumencie: Traktat moralny
   
   W tym czasie pozostałe osoby pracują w wyznaczonych grupach nad tekstem i wykonują zamieszczone poniżej polecenia.
   
   
3. Na podstawie ponownej lektury danego fragmentu określ przynajmniej w zarysie zawarte w nim problemy. Zanotuj je w formie punktów.
4. Wykonaj podane poniżej polecenia szczegółowe.
5. Na podstawie informacji znalezionych przez kolegów w Internecie sprawdź i w miarę potrzeby popraw lub uściślij odpowiedzi.
6. W oparciu o wcześniejsze ustalenia przygotujcie wypowiedź zawierającą omówienie problematyki analizowanego fragmentu i próbę jego interpretacji.
7. Liderzy grup prezentują przygotowane wypowiedzi.
8. Dyskusja scalająca i podsumowująca.
9. Omówienie pracy domowej: "Przygotuj plan wypowiedzi ustnej oraz pracę pisemną na temat: "Wizja człowieka i historii w Traktacie moralnym Czesława Miłosza".

Polecenia szczegółowe

Grupa I (wersy 1-102)

1. Na podstawie kontekstu słownego ustal znaczenia (mogą być przybliżone) następujących zwrotów lub fragmentów:
   1. w. 8-12, zwłaszcza słowa "dyscyplina // Eliminacji";
   2. w. 36-37, zwł. wers "Ślady stopy ludzkiej na legendzie";
   3. w. 40 – "styl", w. 47 – "gwiazda przeobrażeń", w. 49 – "metoda";
   4. w. 65 –66, zwł. wyrażenia: "epoka nasza" i "Die Likwidation".
2. W oparciu o powyższe ustalenia przygotuj ustne odpowiedzi na podane pytania:
   1. Jaki sposób badania rzeczywistości zaproponowano w wersach 39-48?
   2. Czego dotyczy ostrzeżenie zawarte w wersach 49-54?
   3. Do jakiej sytuacji historycznej i do jakiej doktryny filozoficznej są aluzją słowa w wersach 55-64?
   4. Dlaczego "epokę naszą" (w. 65) należy "cenić"?
   5. Jakie refleksje nt. historii zawierają wersy 76-103?

Grupa II (wersy 103-220)

1. Na podstawie kontekstu słownego ustal znaczenia (mogą być przybliżone) następujących zwrotów lub fragmentów:
   1. w. 113 – "konwencja"; w. 157 – "Heildelberg", w. 159 – "Ding an Sich", w. 164 – "Etre pour Soi"
   2. w. 109-112;
   3. w. 207 – "trucizna", w. 220 – "namiętność ludzkich spraw".
   4. W oparciu o powyższe ustalenia przygotuj ustne odpowiedzi na podane pytania:
2. W oparciu o powyższe ustalenia przygotuj ustne odpowiedzi na podane pytania:
   1. Jaki stosunek do tworzącej się właśnie historii ("nowej konwencji") proponuje podmiot w wersach 105-128?
   2. Czy człowiek ma wpływ na bieg historii? Jeżeli tak, to co powinien robić wg podmiotu mówiącego?
   3. Odczytaj aluzje filozoficzne zawarte w wersach 155-198? Jaki stosunek do przywołanych tam poglądów filozoficznych ma podmiot mówiący?
   4. Dlaczego "Balzak (...) jest odtrutką" na Witkiewicza i jego poglądy (w. 199-220)?

Grupa III (wersy 221-316)

1. Na podstawie kontekstu słownego ustal znaczenia (mogą być przybliżone) następujących zwrotów lub fragmentów:
   1. w. 228; w. 230;
   2. w. 243 – "wariaci miarodajni"; w. 248 – "schizofrenia";
   3. w. 249 – "finis terrae"; w. 257-258;
   4. w. 268-270, zwł. zwrot "zło jest bezimienne";
   5. w. 296.
2. W oparciu o powyższe ustalenia przygotuj ustne odpowiedzi na podane pytania:
   1. O jakim stosunku do ludzi mowa w wersach 221-238? Czym taki stosunek jest podyktowany?
   2. Jaki typ człowieka scharakteryzowany został w w. 247-290? Jak został on oceniony? Jaką postawę należy wobec niego przyjąć?
   3. Czy możliwe jest życie człowieka w oderwaniu od społeczeństwa i historii (w. 296-304)?

Grupa IV (wersy 317-431)

1. Na podstawie kontekstu słownego ustal znaczenia (mogą być przybliżone) następujących zwrotów lub fragmentów:
   1. w. 312-316;
   2. w. 329-332, zwł. wyrażenie "mętne wzruszenia";
   3. w. 354 – "alkohol";
   4. w. 387;
   5. w. 408-410.
2. W oparciu o powyższe ustalenia przygotuj ustne odpowiedzi na podane pytania:
   1. Jaki obraz Polski i Polaków zarysowano w wersach 305-362? Jak został on oceniony?
   2. Jak rozumiesz fragment dot. "alkoholu" – "wódki" (w. 364-382)?
   3. Jakie zadania stawia podmiot przed adresatem swojej wypowiedzi w wersach 383-394?
   4. Do kogo zwraca się podmiot w zakończeniu utworu (określ adresata)?

Opracowanie: R. Bednarz.