Serwis Humanistyczny "Hamlet"
Konteksty

Cranach Lucas Starszy (1472-1553)

Urodził się w 1472 r. w Kronach, zmarł w 1553 r. w Weimarze. Swój przydomek otrzymał od nazwy rodzinnej miejscowości w północnej Frankonii. Początkowo nauki pobierał prawdopodobnie w pracowni swego ojca. O późniejszych naukach i podróżach, które zaprowadziły go na południe Niemiec wiadomo niewiele. Między 1501 a 1504 r. przebywał w Wiedniu. W 1505 r. udaje się do Wittenbergi, gdzie na dworze księcia Fryderyka Mądrego został malarzem dworskim. W 1508 r. książę Fryderyk nadał mu tytuł szlachecki i umożliwił podróż do Holandii. Tam sportretował ośmioletniego wówczas wnuka cesarza Maksymiliana I, późniejszego cesarza Karola V. Pobyt w Holandii był dla artysty szczególnie ważny, gdyż mógł poznać tamtejszych malarzy i ich twórczość. W 1512 r. żeni się z Barbarą Brengbier, z którą miał dwóch synów: Hansa i Lucasa. We wczesnym okresie tworzył głównie obrazy o treści religijnej: Ukrzyżowanie (1502, Wiedeń, Kunsthistorisches Museum), Ucieczka do Egiptu (1504, Berlin, Staatliche Museen), dzieła niezwykle ekspresyjne, przechodzące od idylli do dramatu. Pierwsze prace powstałe w Wittenberdze to drzeworyty Serce Chrystusowe oraz Męczeństwo św. Katarzyny (1506, Drezno, Gemaldegalerie). Po podróży do Holandii Cranach zaczął w swoich obrazach stosować oprócz późnogotyckich renesansowe i manierystyczne środki wyrazu. Podjął też działalność ilustratorską. Do najważniejszych prac tego okresu należą ilustracje do modlitewnika cesarza Maksymiliana I (1515, Monachium, Bayerische Staatsbibliothek).

Był wybitnym malarzem reformacji. Poznał Lutra, z którym łączyła go później szczera przyjaźń. Około 1520 r. powstał słynny obraz kard. Albrecht Brandenburski pod Krzyżem (Monachium, Alte Pinakothek), a w rok później seria drzeworytów "Passionale Christi et Antichristi", w których skromny żywot Chrystusa przeciwstawiony został życiu papieża i kurii rzymskiej. W okresie 1520-22 wykonuje drzeworyty do przerobionego przez Lutra Nowego Testamentu, tzw. "Biblii Lutra" oraz szeregu innych publikacji. Jeden z pierwszych obrazów typowych dla ikonografii protestanckiej to alegoria Pokajanie grzesznika (1529, Gotha, Muzeum Miejskie). Chociaż część dzieł artysty została zniszczona przez kontrreformację i w czasie pożaru Wittenbergi w 1760 r., to zachowane prace pozwalają ocenić jego wielki kunszt. Cranach był współczesnym takich wielkich malarzy, jak Albrecht Dürer, Albrecht Altdorfer, Matthias Grünewald, Hans Holbein Młodszy, Wolf Huber i Hans Baldung Grien.

Źródło: Biblia w malarstwie, Warszawa 1992, wyd II