Emil Zola, [Definicja naturalizmu] (fr.)
Naturalizm to powrót do natury, to działanie, jakie uczeni podjęli owego dnia, kiedy zdecydowali się wychodzić od studiowania ciał i zjawisk, opierać się na doświadczeniu, postępować drogą analizy. Naturalizm w literaturze to również powrót do natury i do człowieka, obserwacja bezpośrednia, anatomia dokładna, akceptacja i odtwarzanie tego, co jest. Takie samo jest zadanie pisarza i uczonego. I jeden, i drugi musiał zastąpić abstrakcję realnością, formuły idealistyczne analizą rygorystyczną. Nie ma więc abstrakcyjnych postaci w utworach, żadnych kłamliwych wymysłów, żadnych absolutów – tylko postacie realne, historia prawdziwa każdego z nas, odbicie życia codziennego. Trzeba było wszystko zaczynać od nowa, poznawać człowieka u samych źródeł jego istoty, a nie dochodzić do konkluzji na sposób właściwy idealistom, którzy wymyślają typy. Pisarzom pozostało tylko jedno zadanie – podjęcie budowy od podstaw i przedłożenie możliwie najliczniejszych dokumentów życia ludzkiego przedstawionych w porządku logicznym. Oto naturalizm.
[1880]
Źródło: E. Zola, Germinal, Wrocław 1978, s. XIV.