Młoda Polska – test

Przeczytaj uważnie poniższe polecenia, postaraj się dokładnie zrozumieć ich treść. Nie śpiesz się. Udzielaj jasnych, zwięzłych i treściwych odpowiedzi, poprawnych pod względem językowo-stylistycznym.

1. Podaj daty graniczne epoki Młodej Polski. Jakie okresy i dlaczego można wyróżnić w tej epoce?

2. Przedstaw, odwołując się do utworów literackich, postawę dekadencką.

3. Wymień co najmniej dwa manifesty literackie epoki i omów główne idee zawarte w jednym z nich.

4. Scharakteryzuj postawę franciszkańską i stoicką. Jakie młodopolskie utwory do nich nawiązują i na czym to nawiązanie polega?

5. Przedstaw główne prądy artystyczne modernizmu (co najmniej cztery, w tym naturalizm). W jakich utworach poetyckich, prozaicznych i dramatycznych znalazły one swą realizację i na czym ona polegała?

6. Uszereguj chronologicznie następujących twórców, biorąc pod uwagę datę urodzenia: J. Kasprowicz, Ch. Baudelaire, F. Nietzsche , L. Staff, P. Verlaine.

7. Podaj autorów i tytuły utworów, z których pochodzą następujące fragmenty:

Na harfach morze gra – kłębi się rajów pożoga –
i słońce – mój wróg słońce! wschodzi wielbiąc Boga.

Duszy, samiutkiej, mdło aż w nudzie, co ochłania.
Skądciś tam wieści niosą walk olbrzymich chwałę.
O, nie móc, przez tę słabość, przez żądze tak małe,
O, nie chcieć zaznać tego falowania!

Są aromaty świeże jak ciała dziecinne,
Dźwięczne i niby łąki zielone: są inne
Bogate i zepsute, silne triumfalne (...)

Dramatycznie, bardzo pęknie –
u nas wszystko dramatyczne,
w wielkiej skali, niebotyczne (...)

Mało tam miały do czynienia maszyny. Działały za to wyłącznie muskuły i młoty na długich toporzyskach. [...] Widział podobne kłęby bicepsów, ale tylko w marmurze i na rysunkach. Zdawało się, że gdyby to ramię podniosło się, ta pięść w mur trzasnęła, to by go w mgnieniu oka zgruchotała na szczątki.

Strach, radość, miłowanie, przypomnienia, obietnice, zaklęcia i pożądania paliły się w nich na przemian, szły z serca do serca, wiązały ze sobą, że jednako już czuli, jednako im serca biły, jednakiem ogniem grały im oczy.

Mam jakiś przeklęty demokratyczny rodzaj wzroku, który może jest lepszy od zupełnej ślepoty, ale nie przynosi mi pożytku – o tym was mogę zapewnić. Ludzie się spodziewają, że się weźmie pod uwagę ich piękną bieliznę; nie umiałem nigdy wzbudzić w sobie zachwytu dla rzeczy tego rodzaju. A to jest wadą; jest wadą.

Bo na cóż taka świadomość,
O ludzie, zbytnio ciekawi!? –
Poranek zeszedł nad drogą,
Droga się w blaskach pławi!

8. Wymień tytuły i autorów utworów poetyckich, w których występuje próba przełamania postawy dekadenckiej.

9. Jakiego rodzaju wiersza użyli poeci w poniższych fragmentach utworów? Sporządź wykresy schematów rytmicznych, występujących w tych utworach. Czemu służy takie ukształtowanie rytmiczne?

Przyjaźń to była szczera,
Przyjaźń to nie na żarty:
Gwarzyli z sobą jak mogli,
Grywali z sobą w karty.
(J. Kasprowicz, Przeprosiny Boga)

Wieczornych snów mary powiewne, dziewicze
Na próżno czekały na słońca oblicze...
W dal poszły przez chmurną pustynie piaszczystą,
W dal ciemną, bezkresną, w dal szarą i mglistą...
(L. Staff, Deszcz jesienny)

10. Zanalizuj środki artystyczne występujące w podanych fragmentach utworów. Dla których znanych ci konwencji artystycznych są one charakterystyczne?

Jam ciemny jest wśród wichrów płomień boży,
lecący z jękiem w dal – jak głuchy dzwon północy –
ja w mrokach gór zapalam czerwień zorzy
iskrą mych bólów, gwiazdą mej bezmocy.

Ja komet król – a duch się we mnie wichrzy
jak pył pustyni w zwiewną piramidę –
ja piorun burz – a od grobowca cichszy
mogił swych kryję trupiość i ohydę.

Całą bezkształtną masę kruszców drogocennych,
które zaległy piersi mej głąb nieodgadłą,
Jak wulkan z swych otchłani wyrzucam bezdennych
I ciskam ją na twarde, stalowe kowadło.

Grzmotem młota w nią walę w radosnej otusze,
Bo wykonać mi trzeba dzieło wielkie, pilne,
Bo z tych kruszców dla siebie serce wykuć muszę,
Serce hartowne, mężne, serce dumne, silne.

11. Porównaj narrację, styl i kompozycję XIX-wiecznej powieści realistycznej i powieści młodopolskiej (na przykładzie "Ludzi bezdomnych").

12. Udziel odpowiedzi na następujące pytania i podaj ich uzasadnienie:

a) Jaka forma podawcza została zastosowana w poniższym fragmencie:

Szli ludzie w ubraniach do pracy fizycznej, najczęściej bez kołnierzyków. Przejeżdżająca dorożka zwracała uwagę wszystkich. Z dala już dostrzegł Judym bramę rodzinnej kamienicy i zbliżył się do niej z niemiłym uczuciem tak zwanego "fałszywego wstydu". Trza było witać osoby niskiej kondycji. Teraz, gdy wrócił zza granicy, było mu to przykro, bardziej niż kiedykolwiek. Wszedł co tchu w bramę z nieuświadomionym planem: unikać obcych...

b) Jak można określić styl poniższego fragmentu:

Najbliżej stała akacja o pniu grubym i czarnym a gałęziach jakby wykręconych z żelaza. Te potworne konary roztrącały zasłonę delikatnych, jasnych liści. Z cieniów starego muru biły w górę tysiączne gałązki młodych akacji, które jeszcze krzewem być nie przestały. Młode pędy osnute żywymi liśćmi, a na samych końcach maleńkimi ich śladami, wyciągały się ku chmurom, gdyby pieszczone ręce dziewicze, których dotąd słońce nie skalało. Czasami przylatał wiatr, rozbujał ten krzew lekko, równo, cicho – i wtedy cudowne strofy liści kołysały się w ciepłym, wilgotnym powietrzu sennymi akordami niby muzyka, która oniemiała i, przybrawszy na się kształt tak przedziwny, zastygła.

13. Zinterpretuj poniższy fragment wiersza Ch. Baudelaire'a Oddźwięki. Który z prądów artystycznych modernizmu uznał ten liryk za swój manifest?

Natura jest świątynią, kędy słupy żywe
Niepojęte nam słowa wymawiają czasem.
Człowiek śród nich przechodzi jak symbolów lasem,
One mu zaś spojrzenia rzucają życzliwe.

14. Jakie cechy dramatu symbolicznego występują w Weselu St. Wyspiańskiego?

Opracowanie: Robert Bednarz