Podstawa programowa języka polskiego
Kształcenie w zakresie rozszezrzonym

Cele edukacyjne

  1. Osiąganie przez uczniów dojrzałości emocjonalnej i moralnej.
  2. Kształtowanie tożsamości osobowej, narodowej i kulturowej.
  3. Zdobywanie dojrzałości intelektualnej przejawiającej się w świadomym korzystaniu z wiedzy językowej w aktach komunikacyjnych oraz z wiedzy o literaturze i kulturze w interpretacji dzieł literackich i w odbiorze tekstów kultury.
  4. Pogłębianie samopoznania, odkrywanie i rozwój własnych zainteresowań i możliwości, rozumienie podstawowych metod poznawania i badania rzeczywistości.

Zadania szkoły

  1. Pomoc w rozwijaniu sztuki interpretacji w rozszerzonych kontekstach historyczno-literackich, teoretycznoliterackich, filozoficznych.
  2. Wskazywanie korespondencji różnych sztuk, interpretacje porównawcze.
  3. Pomoc w samodzielnym poznawaniu różnych dziedzin humanistyki.
  4. Uczenie syntetyzowania i porządkowania poznanego materiału według dyscyplin naukowych – językoznawstwa i literaturoznawstwa.
  5. Rozwijanie twórczych uzdolnień ucznia – artystycznych lub naukowych – poprzez jego własną twórczość (pisarską, filmową albo drobne prace krytyczne i badawcze).
  6. Wprowadzenie w technologię pracy umysłowej jako przygotowanie do egzaminu maturalnego i studiów wyższych.

Treści nauczania

1. Język jako zjawisko semiotyczne:

  1. językowy obraz świata,
  2. kompetencja językowa i komunikacyjna,
  3. model komunikacji językowej.

2. Budowa języka:

  1. polszczyzna a inne języki; relacje historyczne i typologiczne,
  2. przekład i tłumaczenie.

3. Wypowiedź językowa:

  1. intencje komunikacyjne (illokucja),
  2. performatywna (stanowiąca) funkcja wypowiedzi (ślubowanie, przysięga, teksty prawne),
  3. gatunki pisanej i mówionej odmiany języka (esej, felieton, wywiad, kazanie).

4. Retoryczne użycie języka:

  1. retoryka jako sztuka perswazji,
  2. retoryczna organizacja tekstu; okres retoryczny,
  3. podstawowe chwyty erystyczne.

5. Miejsce języka w społeczeństwie:

  1. kontakty międzyjęzykowe, zapożyczenia,
  2. społeczeństwa jedno- i wielojęzyczne.

6. Stylowe odmiany języka:

  1. stylizacja biblijna,
  2. środki stylistyczne a figury retoryczne,
  3. rodzaje środków stylistycznych (w różnych odmianach języka),
  4. swoistość wypowiedzi indywidualnej (idiolekt).

7. Pojęcia kultury:

  1. kulturowe konteksty literatury,
  2. różne formy przekazu utworów literackich: drukowane, ustne, ikoniczne; akustyczne, filmowe, audiowizualne,
  3. obiegi kultury: kultura "niska" i kultura "wysoka".

8. Tradycja literacka:

  1. dziedzictwo a tradycja literacka,
  2. awangarda a postmodernizm,
  3. intertekstualność.

9. Proces historyczno-literacki:

  1. przemiany gatunku,
  2. konwencjonalizm, epigonizm, oryginalność,
  3. konteksty macierzyste utworu.

10. Tematy, motywy, wątki:

  1. topos, w szczególności ogrodu, raju, arkadii,
  2. motyw artysty jako nauczyciela, kapłana, wieszcza, mędrca, błazna.

11. Wartości, kategorie estetyczne i filozoficzne:

  1. etyka, estetyka,
  2. filozofia a religia; metafizyka, mistyka,
  3. nurty filozoficzne związane z omawianą tradycją literacką,
  4. wartości uniwersalne.

Osiągnięcia

1. Słuchanie i mówienie:

  1. próby wystąpień publicznych (przemawianie, prowadzenie zebrań, podsumowywanie dyskusji, wygłaszanie referatów, świadome posługiwanie się gestykulacją i mimiką),
  2. skuteczne polemizowanie – rozpoznawanie manipulacji językowej.

2. Pisanie i redagowanie tekstów:

  1. wypowiadanie się ze świadomością użycia wyznaczników gatunku: felietonu, eseju, artykułu popularnonaukowego, interpretacji porównawczej,
  2. własne próby pisarskie (opowiadanie, tekst poetycki, dziennik, pamiętnik, scenariusz); próby stylizowania tekstów i posługiwania się pastiszem.

3. Czytanie:

  1. czytanie ze zrozumieniem tekstów naukowych; sporządzanie notatek,
  2. czytanie ze zrozumieniem tekstów filozoficznych (krótkich fragmentów).

4. Odbiór dzieł sztuki:

  1. stosowanie w analizach utworów literackich pojęć z poetyki historycznej,
  2. rozumienie przyjętej metodologii (Czego szukam w interpretacji utworu? Wartości? Odniesień do filozofii i sensu? Odniesień do życia i człowieka? Odniesień do biografii – autora i własnej? Odczytuję znaki i chcę zrozumieć strukturę artystyczną i estetykę dzieła?),
  3. wskazywanie cech języka charakterystycznych dla danej epoki literackiej oraz epoki historycznej w czytanych utworach,
  4. dostrzeganie związków utworu ze sztuką, kulturą i filozofią epoki; interpretowanie dzieł w konwencjach gatunkowych i w konwencjach prądów artystycznych epoki,
  5. rozpoznawanie znaków tradycji w kulturze współczesnej – w literaturze, filmie, teatrze,
  6. odnajdywanie intertekstualnych powiązań w czytanych utworach.

5. Samokształcenie:

  1. sporządzanie przypisów i zestawów bibliograficznych,
  2. próby gromadzenia i przekazywania informacji: sporządzanie baz danych, zapisu komputerowego (także internetowego), nagrywania audio i wideo.

Lektura

1. Literatura polska:

J. Kochanowski – Treny; wybrany dramat romantyczny (J. Słowackiego, Z. Krasińskiego); W. Gombrowicz – Trans-Atlantyk; M. Kuncewiczowa – Cudzoziemka; Witkacy – Szewcy.

2. Literatura powszechna:

A. Dante – Boska Komedia (fragmenty); W. Goethe – Faust (fragmenty); F. Kafka – Proces; M. Bułhakow – Mistrz i Małgorzata.

Źródło: Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej (...) (Dz. U. Nr 51, poz. 458) (Zmiany: Dz. U. z 2003 r. Nr 210, poz. 2041)