Motywacja uczenia się

Zespół zewnętrznych i wewnętrznych czynników (motywów) pobudzających ucznia do uczenia się. Na motywację zewnętrzną, stwarzającą zachętę do działania ze względu na konsekwencje, do których ono prowadzi, składają się: nagrody i kary, oceny szkolne, osobowość nauczyciela (jego stosunek do ucznia), wpływ klasy, otoczenie rodzinne dziecka. Na motywację wewnętrzną, stwarzającą zachętę do działania ze względu na jego treść, składają się: potrzeba zdobywania wiedzy, zainteresowanie nauką szkolną, ambicja, dążenia życiowe uczniów i przekonanie o praktycznej przydatności nauki.

I. Motywacja zewnętrzna

  1. Nagrody i kary. Są one określone w regulaminie szkolnym. Należy je stosować łącznie, z przewagą nagród, nigdy – same kary albo same nagrody.
  2. Oceny szkolne – motywem do pracy są oceny pozytywne, zauważenie pracy ucznia; stale stawiane oceny negatywne (ndst. albo dost.) zniechęcają ucznia do wszelkiej nauki i burzą wiarę we własne możliwości.
  3. Osobowość nauczyciela. Miły, uśmiechnięty, życzliwy, sprawiedliwy, wyrozumiały, spokojny, ale wymagający i konsekwentny nauczyciel kształtuje pozytywny stosunek ucznia do nauki, który uczy się dla nauczyciela, żeby zyskać jego uznanie.
  4. Wpływ klasy. Pozytywny stosunek do nauki ogółu uczniów w klasie mobilizuje do pracy jednostki, które licząc się z opinią współkolegów starają się im dorównać.
  5. Otoczenie rodzinne. Rodzice zainteresowani wynikami pracy dziecka, umożliwiający mu w domu naukę, współdziałający z nauczycielem, odgrywają pozytywną rolę w utrwalaniu motywacji uczenia się.

II. Motywacja wewnętrzna

  1. Potrzeba zdobywania wiedzy. Jest ona cechą wrodzoną, mają ją wszystkie dzieci, które samorzutnie się uczą, chcą wszystko poznać i zbadać. Tę cechę powinno się w szkole pielęgnować przez stwarzanie innych wewnętrznych motywów uczenia się.
  2. Zainteresowanie nauką szkolną. Wyzwalają je odpowiednie metody nauczania, a więc stawianie uczniów w sytuacjach problemowych, dyskusje, swoboda interpretacji i oceniania omawianych na lekcji zagadnień, odpowiednie środki nauczania: wycieczki, filmy, przedstawienia itp., a również osobowość nauczyciela – jego umiejętność żywego i interesującego przekazywania wiedzy, tolerancja i pluralizm poglądów.
  3. Ambicja. Chęć zdobycia uznania własnej osoby ze strony innych, m.in. za wiedzę i umiejętności, jest po części cechą wrodzoną, po części wykształconą. Ambicję wyzwalają: pochwała, dostrzeżenie przez nauczyciela trudu ucznia, sposoby i formy nauczania, np. współzawodnictwo (kto więcej, kto lepiej, kto pierwszy), konkursy, praca w zespołach uczniowskich.
  4. Dążenia życiowe uczniów. Uświadamia się je i rozwija środkami słownymi – przez wyjaśnianie celów nauki i przedstawianie perspektyw dalszego kształcenia oraz pracy. Służą temu np. rozmowy i dyskusje na lekcjach, wypracowania, lektury i wycieczki.
  5. Przekonanie o praktycznej przydatności nauki szkolnej. Budowaniu tego przekonania służą przede wszystkim lekcje oparte na działaniu uczniów, a również uświadamianie uczniom zadań i wyników każdej lekcji języka polskiego oraz przewaga w nauczaniu celów kształceniowych nad poznawczymi.

Źródło: Maria Nagajowa, ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995, wyd. II.