Serwis Humanistyczny "Hamlet"
Konteksty

Rembrandt Hermenszoon van Rijn (1606-1669)

Najwybitniejszy malarz niderlandzki, rysownik, miedziorytnik i grawer XVII wieku. Urodził się w 1606 r. w Lejdzie, zmarł w 1669 r. w Amsterdamie. Dzięki niemu holenderskie malarstwo XVII w. osiągnęło swój szczyt. Choć sam artysta nigdy prawdopodobnie nie opuścił Holandii, to już za życia był sławny w całej Europie i trwale oddziaływał na sztukę epoki. Do nadzwyczaj szerokiego dorobku należy zaliczyć oprócz obrazów, kilkaset rycin i ponad tysiąc rysunków. Wielka ilość jego prac cieszy się niebywałą popularnością po dzień dzisiejszy. Obrazy i rysunki jego uczniów i naśladowców, którzy niekiedy bardzo dokładnie potrafili uchwycić jego styl, sprawiają, że problem autorstwa niektórych jego prac jest niezwykle złożony.

Urodził się jako ósme dziecko młynarza Harmena Gerritsza van Rijna w Lejdzie. Rodzice – jak się wydaje – przewidzieli dla niego karierę naukową. Po ukończeniu szkoły łacińskiej w Lejdzie w 1620 r. zapisał się na filologię klasyczną na tamtejszym uniwersytecie. Nie wiadomo dlaczego Rembrandt przerwał studia uniwersyteckie. Podjął naukę rysunku i malarstwa u Jacoba Isaaksza van Swanenburgha, malarza wykształconego we Włoszech. Następnie wyjechał do Amsterdamu i kontynuował studia w pracowni znanego malarza Pietera Lastmana. Mimo zaledwie półrocznego okresu współpracy wpływ Lastmana na Rembrandta był wyjątkowo silny. Współcześni porównywali Lastmana z Pieterem Rubensem. Historyczna tematyka obrazów Lastmana odpowiadała artystycznej koncepcji młodego malarza, zapowiadającego się jako artysta wszechstronny. Już wkrótce, po powrocie do Lejdy otwiera pracownię i szkoli uczniów wraz ze swym przyjacielem Janem Lievensem. W pierwszych zachowanych dziełach wyraźnie zaznacza się wpływ Lastmana i to zarówno w kompozycji jak i mocnym kolorycie i sztafażu krajobrazowym.

W 1631 r. Rembrandt przeniósł się do Amsterdamu. Rozpoczyna się najpomyślniejszy okres w twórczości artysty. Majątek, własna kolekcja dzieł sztuki i liczni uczniowie oznaczali sukces i uznanie. Obrazy z okresu amsterdamskiego konsekwentnie rozwijały wątek malarstwa biblijnego. Powstały m.in.: Zdjęcie z Krzyża (ok. 1633, Monachium, Alte Pinakothek), Chrystus nad jeziorem Genezaret (1633, Boston, Garden Museum), Ofiarowanie Izaaka (1635, Leningrad, Ermitaż), Uczta Baltazara (ok. 1636, Londyn, National Gallery). Po wieloletnich studiach Rembrandt podjął próby ukazania w swej twórczości ludzkich namiętności. Widać to zarówno na obrazach historycznych jak i na portretach w sposobie przedstawiania stanów psychicznych, typów charakterologicznych portretowanych osób. Wspaniałym przykładem portretu zbiorowego jest "Straż nocna" (1642, Amsterdam, Rijksmuseum). Na lata czterdzieste XVII w. przypada szczyt kariery Rembrandta i później gwałtowny w niej zwrot. Rembrandt wskutek swej rozrzutności, mimo wielu zamówień i rosnącej wciąż sławy stał się niewypłacalny. Dom i jego majątek zostały sprzedane na licytacji.

Nadal rozwijał się jego talent owocując wielkimi dziełami. Tworzy cykl dzieł religijnych poświęconych Męce Pańskiej (Monachium, Alte Pinakothek). Obrazy są pełne dramatyzmu, z wieloma szczegółami i postaciami. Jego późniejsze prace koncentrowały się na nielicznych postaciach. Przykładem mogą być dzieła: Chrystus w Emaus (1648, Paryż, Musee National), Dawid i Saul (ok. 1658, Haga, Mauritshuis), Walka Jakuba z aniołem (ok. 1660, Berlin, Staatliche Museen). Przestrzeń na obrazach staje się bardziej płaska na korzyść oddziaływania frontalnego. Sceny w wielu przypadkach przedstawiane były poprzez półpostacie – Zaparcie się Piotra (1660, Amsterdam, Rijksmuseum), Isaak i Rebeka (1663, Amsterdam, Rijksmuseum), Mojżesz (Berlin, Staatliche Museen). Rembrandt doskonale posługiwał się wszystkimi technikami graficznymi, od wytrawiania, poprzez suchą igłę, aż do pracy dłutem. Do jego najwybitniejszych uczniów należeli m.in. Dou, Bol, Flinck, Maes, Fabritius i Gelder.

Źródło: Biblia w malarstwie, Warszawa 1992, wyd II