Filozofia grecka - wprowadzenie

Grecka myśl filozoficzna, która dała początek filozofii europejskiej, narodziła się wśród trzeźwych, oświeconych Jonów - mieszkańców kolonii na wybrzeżu Azji Mn. Człowiekiem, który pierwszy próbował odpowiedzieć na pytanie, z czego i w jaki sposób powstał świąt w swojej obecnej postaci, był Tales z Miletu (VII/VI w. p.n.e.), uznany przez wyrocznię Apollina za najmędrszego spośród siedmiu mędrców, on też jest uważany za "ojca" europejskiej myśli filozoficznej. Wielkość i znaczenie tego milezyjskiego kupca, inżyniera i uczonego polega na tym, że szukając odpowiedzi na jedno z podstawowych pytań, które zawsze niepokoiły ludzi, nie odwoływał się do żadnego z istniejących systemów religijnych i kosmogonii, które próbowały odpowiedzieć na to i na inne równie zasadnicze pytania (jak powstało życie na Ziemi, skąd się wziął człowiek, jakie jest jego miejsce i sens życia itp.), lecz po raz pierwszy odpowiedź jego miała charakter rozumowania opartego na obserwacji i doświadczeniu. Tales uznał wodę za początek i zasadę wszechrzeczy, za prasubstancję, z której wyłoniły się wszystkie postaci bytu. U podstaw jego rozumowania tkwiła obserwacja, że wilgoć jest z jednej strony niezbędnym warunkiem wszelkiego życia, z drugiej, że woda pod wpływem temperatury przyjmuje postać ciała stałego (lód) lub ciała lotnego (para). W tym na pozór naiwnym twierdzeniu kryło się przekonanie o jednolitości materii, z której zbudowany jest świat. Ten pierwszy filozof nie pozostawił po sobie żadnego dzieła pisanego, a jego poglądy (podobnie jak i pozostałych filozofów przedsokratycznych) przekazał Arystoteles.

Zagadnienie pochodzenia świata i jego struktury stało się podstawowym problemem dla szeregu następnych myślicieli, których razem z Talesem zwykło się określać mianem jońskich filozofów przyrody. Wszyscy oni pojmowali świat jako jedną całość zbudowaną z jednorodnej materii (monizm materialistyczny), ożywionej i znajdującej się w ustawicznym ruchu (hylozoizm: hyle - materia, zoe - życie).

Na podstawie: Mieczysław Grzesiowski, Kierunki filozoficzne [w:] Słownik kultury antycznej, pod red. L. Winniczuk, Warszawa 1991.

Lista