Serwis Humanistyczny "Hamlet"
Konteksty

Tintoretto (1518-1594)

Właściwie Jacopo Robusti. Urodził się w 1518 r. w Wenecji, zmarł tamże, w 1594 r. Obok Tycjana, Giorgiona i Veronese'a jeden z najwybitniejszych malarzy weneckiego cinquecenta, wybitny przedstawiciel weneckiego manieryzmu. Znaczenie jego twórczości w historii sztuki polega przede wszystkim na wspaniałej syntezie artystycznych środków wyrazu jego epoki: silne barwy jak u Michała Anioła czy Tycjana, dramatyczność formy wczesnego baroku, wydłużenie kształtu i tajemniczość manieryzmu. Poprzez El Greca, który prawdopodobnie był jego uczniem, wpłynął na malarstwo hiszpańskie. Uznanie dla malarstwa Tintoretta sięga aż impresjonistów. Cezanne dopatrywał się w nim głosiciela swoich własnych idei. Artystyczny pseudonim (Tintoretto oznacza pomocnika farbiarza) pochodził od zawodu ojca. Mimo licznych wzmianek w pracach historiograficznych z tego okresu (u Vasariego, 1568, i Raffaela Borghini, 1584) wiedza o nauce i życiu mistrza jest bardzo niepełna. Uważa się, że przez pewien czas pracował u Tycjana, który zauważywszy – jak głoszą przekazy – wyjątkowy talent Tintoretta natychmiast go zwolnił. Prócz wpływów Tycjana i Michała Anioła akceptował również styl manierystów Parmiagianiego i Salviattiego. Uleganie wielu wpływom i poszukiwanie nowych form wyrazu było charakterystyczne dla wczesnych dzieł Tintoretta.

Od najwcześniejszych lat zakres tematyczny jego prac obejmował prawie wszystkie wątki: historie biblijne, legendy o świętych, mitologię, sceny historyczne i alegoryczne, a także liczne portrety. Cud św. Marka (1548, Wenecja, Accademia) był jego wielkim sukcesem artystycznym. Po wykonaniu pierwszych dużych malowideł w Prokuritia (1551), Tintoretto otrzymał kolejne zamówienia. Na obrazach Zuzanna w kąpieli (ok. 1550, Paryż, Luwr), Mars i Wenera (ok. 1552, Monachium, Alte Pinakothek) lub Wyjście Marii do świątyni (ok. 1552, Wenecja, Chiesa Madonna dell'Oro) dają się zauważyć cechy, które w okresie późniejszym stały się charakterystyczne dla jego dzieł: ukośne, głębokie zakreślanie przestrzeni i teatralne efekty świetlne. Wykonany po 1565 r. cykl 65 obrazów dla Scuola Grande di San Rocco stanowi najważniejsze dzieło Tintoretta i jednocześnie jeden z największych cykli malarskich w historii sztuki. Ich tematami są wydarzenia ze Starego i Nowego Testamentu: m.in. Ukrzyżowanie (1565), Droga na Golgotę (1566-67), Chrystus przed Piłatem (1566-67). Pozostałe obrazy cyklu zostały wykonane w latach 1577-85.

W trakcie prac w Palazzo Ducale w Wenecji dokończył – do dziś będący największym obrazem na płótnie (7x22 m) – dzieło przedstawiające Raj (1588, Sala del Magior Consiglio). Wokół Chrystusa i Matki Boskiej skupione są niezliczone grupy błogosławionych, świętych i aniołów. Ostatnia wieczerza, namalowana w latach 1592-94 dla kościoła S. Giorgio Maggiore stała się sumą dążeń artystycznych Tintoretta w późnym okresie jego twórczości. Prawie całe życie Tintoretto spędził w Wenecji, dzięki czemu stała się ona jednym z wiodących ośrodków artystycznych XVI wieku.

Źródło: Biblia w malarstwie, Warszawa 1992, wyd II